TSPSC Group II Paper I  పర్యావరణ అంశాలు – కాలుష్యం

యావత్తు భూమండలం ఎదుర్కొంటున్న ప్రధాన సమస్యల్లో కాలుష్యం ఒకటి. మానవ జీవనం ప్రశాంతంగా సాగిపోవడానికి తోడ్పడే ప్రకృతిని దారుణంగా దెబ్బతీస్తున్న కాలుష్యం ఫలితంగా ఎన్నో దుష్ప్రభావాలు కనిపిస్తున్నాయి. ప్రధాన జీవాధారాలైన గాలి, నీరు, పర్యావరణం తీవ్రంగా కలుషితం అవుతున్నాయి. ఇందుకు దారితీసిన పరిస్థితులు, అనంతర పరిణామాలపై టీఎస్‌పీఎస్సీ అభ్యర్థుల కోసం అందిస్తున్న అధ్యయన సమాచారం..
భూగోళం నాలుగు ఆవరణాలతో కూడి ఉంది. అవి శిలావరణం, జలావరణం, వాతావరణం, జీవావరణం. ఈ ఆవరణాలన్నింటిని కలిపి పర్యావరణం అంటారు. ఒక జీవి చుట్టూ ఉండే భౌతిక, రసాయనిక, జీవ పరిస్థితులను పర్యావరణం లేదా పరిసరాలు అని చెప్పవచ్చు. ఈ పర్యావరణాన్ని అనేక రకాల కాలుష్యాలు దెబ్బతీస్తున్నాయి.
కాలుష్యం అంటే..?
భౌతిక, థర్మల్, జైవిక, రేడియోధార్మిక ధర్మాల్లో సంభవించే మార్పులు జీవుల ఆరోగ్యం, భద్రతకు హాని కలిగించే విధంగా ఉంటే దాన్ని కాలుష్యంగా పరిగణిస్తారు. ప్రస్తుత సమాజంలో వేగంగా విస్తరిస్తున్న ఆరోగ్య సమస్యలకు కాలుష్యమే ప్రధానమైన కారణం. కాలుష్యానికి గురవుతున్నవారిలో మహిళలు, పిల్లలే ఎక్కువ. 1972 జూన్ 5న స్టాక్‌హోంలో ప్రపంచ పర్యావరణ సదస్సు నిర్వహించారు. ఈ సదస్సుకు అప్పటి భారత ప్రధాని ఇందిరాగాంధీ హాజరయ్యారు. ఈ సందర్భంగా ఆమె చేసిన ప్రసంగంలో పర్యావరణ ప్రాధాన్యాన్ని వివరించారు. ప్రకృతి, పర్యావరణం గురించి చర్చించిన అధర్వణ వేదంలోని కొన్ని అంశాలను ప్రస్తావించారు. పూర్వీకులు ప్రకృతిని ఆరాధించేవారని.. భూమి, గాలి, నీరు, ఆకాశం, అంతరిక్షం – వీటిలోని సమస్త జీవ జాతులన్నింటిలోనూ శాంతి పరిఢవిల్లాలని ప్రార్థించేవారని తన ప్రసంగంలో పేర్కొన్నారు. పర్యావరణం కలుషితం కాకుండా చూడాలని, ప్రకృతి సమతౌల్యం సాధిస్తేనే భూమండలంపై ఉన్న సమస్త జీవులు సురక్షితంగా ఉండగలుగుతాయని పిలుపునిచ్చారు.
కాలుష్య కారకాలు
జనాభా విస్ఫోటమే అన్ని రకాల కాలుష్యానికి ప్రధాన కారణం. తారు, చెత్త లాంటి వ్యర్థ పదార్థాలు; సల్ఫర్ డై ఆక్సైడ్, కార్బన్ డై ఆక్సైడ్, అమ్మోనియం, ఫ్లోరిన్, క్లోరిన్, హైడ్రోజన్ లాంటి వాయువులు; ఫ్లోరైడ్ లాంటి రసాయన పదార్థాలు; సీసం, ఇనుము, జింకు, పాదరసం లాంటి మూలకాలు; హెర్బిసైడ్లు, క్రిమిసంహారక మందులు, కృత్రిమ ఎరువులు, రేడియో ధార్మిక పదార్థాలు, శబ్దం, అధిక ఉష్ణం.. ఇవన్నీ కాలుష్య కారకాలే. జనాభా విపరీతంగా పెరగడంతో నీటి వినియోగం కూడా ఎక్కువైంది. ఇది కూడా కాలుష్యానికి కారణమవుతోంది.
జల కాలుష్యం
సమస్త జీవులకు నీరు ప్రాణాధారం. తాగడానికి, పంటలకు, వ్యవసాయానికి, పరిశ్రమలకు, మానవ నిత్యావసరాలకు నీరు చాలా అవసరం. జల కాలుష్యంతో నీటి స్వభావం మారిపోతోంది. ఉపయోగానికి పనికి రాకుండా పోతోంది. అంతేకాదు దాని ఉపయోగం ప్రమాదకరం కూడా. అన్ని ప్రాంతాల్లో కావాల్సినంత పరిమాణంలో మంచినీరు లభించడం లేదు.
ప్రాణకోటికి ప్రమాదకరమైన అదనపు పదార్థాలు నీటిలో కలవడాన్ని జల కాలుష్యంగా నిర్వచించవచ్చు. ఇది జీవరాశులకు తీవ్రమైన హాని కలిగిస్తుంది. స్వచ్ఛమైన నీటిలో ఆక్సిజన్, హైడ్రోజన్, సేంద్రీయ సమ్మేళనాలు, ఫాస్ఫేట్‌లు, ఒండ్రుమట్టి, సూక్ష్మజీవులు లాంటివి కలిసి ఉంటాయి. కాలుష్యం వల్ల వీటి మధ్య సమతౌల్యం దెబ్బతింటుంది.
జల కాలుష్య కారకాలు
1) మురుగు వ్యర్థ పదార్థాలు
2) అంటు వ్యాధుల ఏజెంట్లు
3) విదేశీ సేంద్రీయ రసాయనాలు
4) రసాయనిక ఖనిజ పదార్థాలు, సమ్మేళనాలు
పర్యావరణ సమస్యలు
పరాన్నజీవులు, సూక్ష్మజీవులను తనలో ఇముడ్చుకుని నీరు కలుషితమవుతుంది. వాస్తవానికి ఎన్నో వ్యాధులు, ఇతర పర్యావరణ ప్రమాదాల కంటే నీటి కాలుష్యమే ప్రధానమైంది. విపరీతంగా పెరుగుతున్న జనాభా, పారిశ్రామికీకరణ వల్ల స్వచ్ఛమైన నీటికి కొరత ఏర్పడుతోంది. కలుషిత నీరు వివిధ రోగాలకు కారణమవుతోంది. భారతదేశంలో 80 శాతం వ్యాధులు జల కాలుష్యం వల్ల సంభవిస్తున్నాయి.
నీటి కాలుష్య దుష్ఫలితాలు
* కలరా, టైఫాయిడ్, విరోచనాలు లాంటి వ్యాధులు సంక్రమించడం.
* జలచరాలు.. ముఖ్యంగా చేపలు చనిపోవడం. దాంతో జల ఆహార నిల్వలు తగ్గిపోవడం.
* నీటిలో ఫ్లోరైడ్ శాతం ఎక్కువగా ఉన్న సందర్భాల్లో దంతాలపై ఉండే ఎనామిల్ ఊడిపోవడం, గారకట్టడంతోపాటు ఎముకలు దెబ్బతినడం.
* నైట్రేట్‌లు ఎక్కువగా ఉంటే చిన్నపిల్లల రక్తం నీలిరంగులోకి మారి ఒక రకమైన వ్యాధి బారిన పడటం.
* నీటిలో ఫాస్ఫేట్‌లు ఎక్కువై జలచరాలు చనిపోవడం.
* నీటిలో కొన్నిరకాల విష రసాయనాల ప్రమాణం ఎక్కువైన సందర్భాల్లో పిల్లలు కురూపులు, వికలాంగులుగా జన్మించడం.
నివారణ చర్యలు
* పారిశ్రామిక మురుగులో సేంద్రీయ పదార్థాలైన కర్బనం, నత్రజని, గంధకం, సీసం, పాదరసం లాంటి రసాయనాలు ఉంటాయి. ఈ మురుగు సహజ నీటివనరుల్లో కలిస్తే అవి కలుషితం అవుతాయి.
* పరిశ్రమలు విడుదల చేసే మురుగును శుద్ధిచేసే బాధ్యతను ఆయా పారిశ్రామిక యాజమాన్యాలే నిర్వహించి, మురుగు శుద్ధి కర్మాగారాలను నెలకొల్పాలి.
* ఇళ్లలోని మురుగుకోసం ఆక్సిడేషన్ సాండ్స్, సెప్టిక్ ట్యాంకులను ప్రతి ఇంటిలో నిర్మించుకోవాలి. మురుగునీటిని శుద్ధి చేయకుండా వదలడం శిక్షార్హమైన నేరం.
* కాలుష్య నియంత్రణ పట్ల ప్రజల్లో అవగాహన కలిగించాలి.
* కాలుష్య నివారణకు దీర్ఘకాలిక ప్రణాళికలను రూపొందించి అమలు చేయాలి.
ధ్వని కాలుష్యం
మనం వినగలిగే శబ్దాల మోతాదుకు మించి వినే శబ్దాన్నే ధ్వని కాలుష్యం అనవచ్చు. వాహనాలు, పరిశ్రమలు, లౌడ్ స్పీకర్లు వంటివి ధ్వని కాలుష్య కారకాలు.
బహిరంగ ప్రదేశాల్లో ఉదయం 50 డెసిబుల్స్‌కి మించని ధ్వని ఆరోగ్యకరమైందని ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ(డబ్ల్యూహెచ్‌వో) నివేదికలు తెలుపుతున్నాయి. పర్యావరణ నిపుణులు ధ్వని కాలుష్యం సుమారు 70 డెసిబుల్స్ స్థాయిని మించి ఉండరాదని చెబుతున్నారు. వివిధ పట్టణాలు, నగరాల్లో రద్దీ సమయాల్లో ప్రధాన రహదారుల్లో ధ్వని కాలుష్యం 90 నుంచి 110 డెసిబుల్స్ వరకు ఉంటోంది. ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ సూచించిన ప్రమాణాలు, పరిమితుల ప్రకారం.. ధ్వని తీవ్రత పారిశ్రామిక వాడల్లో రాత్రి 65 డెసిబుల్స్, పగలు 75 డెసిబుల్స్; నివాస ప్రాంతాల్లో రాత్రి 45 డెసిబుల్స్, పగలు 55 డెసిబుల్స్; ఆస్పత్రుల వద్ద రాత్రి 45 డెసిబుల్స్, పగలు 50 డెసిబుల్స్ మించి ఉండకూడదు.
రైల్వేలు, పరిశ్రమలు, నిర్మాణ రంగ కార్యకలాపాలు, ప్రజా సమూహాలు, లౌడ్ స్పీకర్‌లు.. ఇవన్నీ ధ్వనిని వ్యాప్తి చేస్తాయి. ధ్వని ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు పర్యావరణంలో అసమతౌల్యం ఏర్పడుతుంది. ఇలా నిరంతర ధ్వని కాలుష్య ప్రభావం వల్ల శ్రామిక సామర్థ్యం, వారి వృత్తిపరమైన పనితీరు క్షీణిస్తుంది.
ధ్వని కాలుష్య సమస్యలు
* నిద్రలేమి
* తొందరగా అలసిపోవడం
* వికారం, అధిక రక్తపోటు
* అల్సర్లు, రక్తహీనత, నరాలపై తీవ్ర ప్రభావం
* తలనొప్పి, శ్వాస సంబంధ వ్యాధులు, వినికిడి సమస్యలు
* మెదడు, నాడీ వ్యవస్థ క్రమంగా దెబ్బతిని, చికాకు పెరగడం.
వాయు కాలుష్యం
వాతావరణంలో వాయువులు సాధారణ నిష్పత్తిలో ఉన్నంత వరకు కాలుష్యం ఉండదు. కార్బన్ మోనాక్సైడ్, సల్ఫర్ డై ఆక్సైడ్, నైట్రోజన్ డై ఆక్సైడ్, ధూళి కణాలు, పొగ, పొగమంచు లాంటివి గాలిలో అధికంగా చేరడం వల్ల వాయు కాలుష్యం ఏర్పడుతుంది.
వాయు కాలుష్య కారణాలు
* నిబంధనలను పాటించని వ్యవసాయ కార్యకలాపాలు
* పదార్థాల దహనం
* యంత్రాల సహాయంతో జరిగే ఉత్పత్తి ప్రక్రియలు
* ద్రావణాల ఉపయోగం
* అణుధార్మిక పదార్థాల వినియోగం
దుష్ప్రభావాలు
వాయు కాలుష్యం మానవుడి ఆరోగ్యంపై తీవ్ర ప్రభావాన్ని చూపుతుంది. ఇది శ్వాస, రక్త ప్రసరణ వ్యవస్థల మీద ప్రతికూల ప్రభావాన్ని చూపుతుంది.
* కార్బన్ మోనాక్సైడ్ రక్తంలోని హిమోగ్లోబిన్‌తో కలిసిపోయి శరీరానికి తగినంత ఆక్సిజన్ అందకుండా చేస్తుంది.
* సల్ఫర్ డై ఆక్సైడ్ ఊపిరితిత్తులపై ప్రభావాన్ని చూపుతుంది. ఆస్తమాకు కారణమవుతూ, మరణాల రేటును పెంచుతుంది.
* నైట్రోజన్ డై ఆక్సైడ్ – బ్రాంకైటీస్, ఆస్తామా వ్యాధులను కలిగిస్తుంది.
* గాలిలో అధిక పరిమాణంలో ఉన్న సీసం ఎముకలు, కాలేయం, గుండె, మూత్రపిండాల పనితీరుపై చెడుప్రభావాన్ని చూపుతుంది.
* శిలాజ ఇంధనం అధికంగా వాడటం వల్ల గాలిలో కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ శాతం పెరిగి హరితగృహ ప్రభావానికి దారితీస్తుంది.
నివారణ చర్యలు
* వాయు కాలుష్యాన్ని నివారించేందుకు బ్యాగ్ ఫిల్టర్స్, ఎలక్ట్రోస్టాటిక్ ప్రెస్పిటేటర్స్ లాంటి నియంత్రణ పరికరాలను ఉపయోగించాలి.
రేడియో ధార్మిక కాలుష్యం
రేడియేషన్‌కు గురికావడం ప్రకృతి సహజమే అయినా అణువిద్యుత్తు, అణ్వస్త్రాల ఉత్పత్తి భారీస్థాయిలో చేపట్టడం వల్ల మానవులు భారీ పరిమాణంలో రేడియేషన్‌కు గురవుతున్నారు. ఆయా సంస్థలు, పరిశ్రమల్లో పనిచేసే కార్మికులు, ఉద్యోగులు ప్రత్యక్షంగా రేడియో ధార్మికతకు గురవుతున్నారు. ఫలితంగా క్యాన్సర్, జన్యు సంబంధ వ్యాధులబారిన పడుతున్నారు. పిల్లలు అనారోగ్యంతో జన్మిస్తున్నారు.
ముఖ్యాంశాలు
* ప్రపంచం మొత్తం ఆందోళన చెందుతున్న ప్రధాన సమస్యల్లో పర్యావరణ కాలుష్యం ఒకటి.
* ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ నిర్వహించిన ఒక సర్వేలో తేలిందేమిటంటే.. ఒక్క భారతదేశంలోని ఆరు ప్రధాన నగరాల్లోనే ఏటా సుమారు 40-50 వేల మంది కాలుష్యం వల్ల చనిపోతున్నారు.
* భారతదేశంలోని సహజ నీటి వనరుల్లో సుమారు 80 శాతం నీరు కలుషితమై.. మనుషులు, జంతువులు, పశుపక్ష్యాదులకు కూడా తాగడానికి పనికిరావడం లేదని ఇటీవల ఒక సర్వేలో తేలింది.
* తెలంగాణలో గోదావరి నదీతీరం వెంబడి ఉన్న సిర్‌పూర్‌లో కాగితపు వ్యర్థాలు, అక్కడి ప్రజలు గోదావరిలోకి వదిలే కాలుష్యాలు ఏటూరునాగారం ప్రజలపై ప్రభావం చూపిస్తాయి. ఈ రెండు ప్రాంతాల కలుషితాల ప్రభావం భద్రాచలం మీద ఉంటుంది.
* ప్రపంచం మొత్తం వాతావరణ కాలుష్యంలో సగానికి పైగా కాలుష్యానికి ఒక్క అమెరికాయే కారణమవుతోంది.
అత్యంత కలుషితమై’నది’ గంగా
భారతదేశంలోని గంగానది సుమారు 1760 కి.మీ.ల మేర కలుషితమై ప్రపంచంలో అత్యంత పొడమైన కలుషిత నదిగా మారడంతో.. ఈ పరిస్థితిని నివారించేందుకు ఎన్‌డీఏ ప్రభుత్వం రూ. 10 వేల కోట్లను కేటాయించింది. ‘గంగానది ప్రక్షాళన’ పేరుతో కేంద్ర జలవనరుల సంఘం నివారణ చర్యలు చేపడుతోంది. దీనికి ప్రధాన కారణం.. దేశ విస్తీర్ణంలో గంగానది పరివాహక ప్రాంతం 8.61 లక్షల చదరపు కిలోమీటర్లు (1/4వ వంతు) ఉండి.. 45 కోట్ల మంది ప్రజలు జీవిస్తుండటమే.

TSPSC Group II Paper I పర్యావరణ అంశాలు – సునామీ

* తీవ్ర భౌగోళిక వైపరీత్యం
* తీర ప్రాంతాల్లో విధ్వంసం

సునామీ.. పేరు చెప్పగానే భయకంపితులను చేసేంత తీవ్రమైన విధ్వంసకర విపత్తు. మీటర్ల కొద్దీ ఎత్తులో.. ఒకదాని వెంబడి మరొకటిగా.. ఊహకు అందనంత వేగంగా.. దూసుకొచ్చే సముద్రపు అలలు తీర ప్రాంతాల్లో విలయాన్ని సృష్టిస్తాయి. ఒకేసారి కొన్ని దేశాలపై ప్రభావం చూపించగలిగేంత తీవ్ర శక్తిమంతమైన ఈ సునామీలు ఎలా పుడతాయి? ఎలాంటి ప్రభావాన్ని చూపిస్తాయి? వీటిని ముందుగా గుర్తించగలమా? తీవ్రతను తగ్గించడానికి ఎలాంటి ముందస్తు చర్యలు చేపట్టాలి? ఎదుర్కోవడం ఎలా? – తెలుసుకుందాం..
అత్యంత ఎక్కువగా ఆస్తి, ప్రాణ నష్టాలను మిగిల్చి.. తీవ్ర విధ్వంసాన్ని సృష్టించి.. పర్యావరణానికి తీవ్రహాని కలిగించే భౌగోళిక వైపరీత్యాల్లో సునామీ ఒకటి. ప్రధానంగా భూకంపాల కారణంగా ఏర్పడే సునామీలను ముందుగా ఊహించగలిగినా వాటివల్ల వచ్చే నష్టాన్ని మాత్రం పూర్తిగా తగ్గించలేకపోతున్నాం. సాధారణ భాషలో ‘రాకాసి అలలుగా వీటిని పిలుస్తుంటారు. భారీ పరిమాణంలో స్థానభ్రంశం చెందిన నీటి వల్ల ఉవ్వెత్తున ఎగిసిపడే నీటి తరంగాల వరుసను సునామీ అంటారు. మహా సముద్రాలు, సముద్రాలు, నదులు, సరస్సులు… చివరకు ఈత కొలను (స్విమ్మింగ్ పూల్)ల్లో కూడా సునామీలు ఏర్పడవచ్చు. 2015 ఏప్రిల్ 25న నేపాల్‌లో భూకంపం సంభవిచ్చినప్పుడు ఒక స్విమ్మింగ్‌పూల్‌లో ఏర్పడిన సునామీని మీడియా ద్వారా చూడగలిగాం.

ఒకటి కాదు.. పదికి పైగా..
బలమైన భూకంపాల వల్ల సముద్రపు అగాధాల్లో ఏర్పడిన సునామీ కెరటాలు వందల కిలోమీటర్ల పొడవునా (సుమారుగా 800 కి.మీ. వేగంతో) ప్రయాణిస్తుంటాయి. సునామీ అంటే ఒక పెద్ద తరంగం కాదు. పది లేదా అంతకంటే ఎక్కువ తరంగాలు ఉండొచ్చు. వాటిని ‘సునామీ తరంగ రైలు అంటారు. ఒక్కో తరంగం ఒకదాని తర్వాత ఒకటి 5 నిమిషాల నుంచి 90 నిమిషాల వ్యవధిలో మరొకదాన్ని అనుసరిస్తాయి.
సునామీ మహాజల కుడ్యం (Huge wall of water) తీరానికి చేరిన తర్వాత ఒక వ్యక్తి పరుగెత్తే వేగం కంటే చాలా ఎక్కువ వేగంగా (50 కి.మీ.ల వేగంతో) ప్రయాణిస్తుంది. ఈ దూరాన్ని ‘రన్ అప్ అంటారు. ఇది తీరాన్ని బట్టి కొన్ని కిలోమీటర్లు ఉంటుంది. సునామీ ప్రారంభ ప్రాంతంలో తరంగాల ఎత్తు కొన్ని సెంటీమీటర్లుగా ఉండి, తీరానికి చేరే కొద్దీ 30 మీటర్ల ఎత్తువరకు కూడా ఉండొచ్చు. అందువల్ల సముద్రంపై ఓడలో ప్రయాణిస్తున్న వారికి సునామీ గురించి తెలియదు.
సునామీ తీరాన్ని చేరుతున్నప్పుడు వేగం తగ్గుతూ అల ఎత్తు పెరుగుతుంది. దీన్నే ‘షోలింగ్ ప్రభావం అంటారు. సునామీ ప్రారంభమైన చోట తక్కువ డోలన పరిమితితో ఉంటుంది. తీరానికి చేరే కొద్దీ డోలన పరిమితి పెరుగుతుంది. కొన్నిసార్లు తీరం వద్ద నీరు వెనక్కు తగ్గి సముద్ర తీరం భూతలం బయటకు కనిసిస్తుంది. దీన్ని సునామీ రావడానికి అవకాశం ఉన్న సహజ సిద్ధమైన హెచ్చరికగా భావించవచ్చు.
జపాన్ సునామీ విలయం
2011, మార్చి 11వ తేదీ మధ్యాహ్నం 2.46 గంటల సమయంలో జపాన్‌లోని ఈశాన్యప్రాంతంలోని తోహోకు ప్రాంతానికి 130 కి.మీ.ల దూరంలో (పసిఫిక్ మహాసముద్రంలో రిక్టర్ స్కేలుపై 9 తీవ్రత కూడిన పెను భూకంపం వల్ల) సునామీ సంభవించింది. దీంతో ఫుకిషిమా దైచీలోని అణువిద్యుత్తు ప్లాంటులో విస్ఫోటం జరిగింది. కొన్ని పరిశ్రమల్లో మంటలు రేగాయి. ఇలా ఈ భూకంపం వల్ల అనేక గొలుసు కట్టు విపత్తులు సంభవించాయి.
11 దేశాలపై ప్రభావం
2004, డిసెంబరు 26న ఇండోనేషియాలోని జావా, సుమత్రా దీవుల మధ్య సుండా అగాధంలో సునామీ ఏర్పడింది. ఇది చుట్టూ ఉన్న 11 దేశాలను నష్టపరిచింది. మన దేశంలో తమిళనాడు తీరంలోని నాగపట్నం ఎక్కువగా దెబ్బతింది. దీంతోపాటు అండమాన్ నికోబార్ దీవులు, ఆంధ్రప్రదేశ్, పాండిచ్చేరి; కేరళ రాష్ట్రంలోని 5 ప్రాంతాల్లో ఆస్తి, ప్రాణ నష్టం సంభవించాయి.
భారత్ తీరరేఖకూ..
ఒకచోట ఏర్పడిన సునామీ కెరటాల ప్రభావం వాటి తీవ్రతను బట్టి అన్ని మహాసముద్రాల్లోనూ కనిపించవచ్చు. భారతదేశ తీరరేఖ మొత్తం సునామీ ముప్పును కలిగి ఉంది. మనదేశ భూపటల పలక (క్రస్ట్ ప్లేట్) ఆస్ట్రేలియన్ పలక నుంచి దూరంగా జరుగుతున్నందున మన దేశానికి తరచుగా సునామీలను ఎదుర్కొనే ప్రమాదం ఉంది. భారతదేశానికి దూరంగా రెండు చోట్ల ఏర్పడుతున్న భూకంపన అధికేంద్రాల వద్ద సునామీలు ఏర్పడి మనదేశ తీరాన్ని తాకుతున్నాయి.
1. అండమాన్ నికోబార్ దీవులు, సుమత్రాదీవి వంపు దగ్గర ఏర్పడిన సునామీలు భారత్‌తో సహా ప్రధాన దేశాలను చేరడానికి 3 నుంచి 5 గంటల వ్యవధి పడుతుంది.
2. అరేబియన్ మైక్రో పలక భారత్ భూపటల పలకను ఢీ కొడుతున్నందున అరేబియా సముద్రంలోని మక్రాన్ ప్రాంతంలో సునామీ ఏర్పడుతుంది. ఇది ప్రధాన భారత తీరానికి అంటే గుజరాత్ తీరాన్ని చేరడానికి 2 నుంచి 3 గంటల సమయం పడుతుంది.
అంతర్జాతీయ హెచ్చరిక వ్యవస్థ
సునామీ ఏ తీరాన్నైనా తాకే ప్రమాదం ఉంది. అలాగే అవి ఎక్కువగా పసిఫిక్ మహాసముద్రంలో ఏర్పడుతుంటాయి. ఈమేరకు అంతర్జాతీయ సునామీ హెచ్చరిక వ్యవస్థను హవాయి దీవుల్లోని హోనలూలు వద్ద 1946లో ఏర్పాటు చేశారు. దీన్ని పసిఫిక్ సునామీ వార్నింగ్ (Pasific Tsunamy Warning System – PTWS)సెంటర్ అంటారు. ఇది సునామీ రావడానికి గంటల ముందు సంబంధిత దేశాలను అప్రమత్తం చేస్తుంది. కొన్ని దేశాల్లో ప్రాంతీయ హెచ్చరిక కేంద్రాలు కూడా ఉన్నాయి.
భారత్‌లోనూ…
గతంలో జరిగిన భూకంపాల సమాచారం ఆధారంగా ప్రస్తుత భూకంపం వల్ల సునామీ ముప్పును అంచనా వేసేవారు. ఈ సమాచారం 15 నిమిషాల ముందు మాత్రమే హెచ్చరిక జారీ చేయడానికి పరిమితం అయ్యేది. తర్వాత సర్వే ఆఫ్ ఇండియా తీరం వెంబడి టైడ్‌గేజ్ విధానాన్ని అమలు చేసింది. ఇది కూడా చాలా ఆలస్యంగానే సమస్య తీవ్రతను తెలియజేసేది.
2004లో ఏర్పడిన సునామీని రాడార్ల సహకారంతో తెలుసుకున్నారు. ఇది భూకంపం వచ్చిన రెండు గంటల తర్వాత మాత్రమే తరంగాల ఎత్తును నమోదు చేయగలిగింది.
2007, అక్టోబరు 15న ఐఎన్‌సీవోఐఎస్ (ఇండియన్ నేషనల్ సెంటర్ ఫర్ ఓషియన్ ఇన్ఫర్మేషన్ సర్వీసెస్)లో సత్వర సునామీ హెచ్చరిక కేంద్రాన్ని (సునామీ ఎర్లీ వార్నింగ్ సెంటర్ – టీఈడబ్ల్యూసీ) ఏర్పాటు చేశారు. ఇది హైదరాబాద్‌లో ఉంది.
తీవ్రతను తగ్గించాలంటే..
* తీరం వెంబడి జపాన్‌లా గోడలు నిర్మించి సునామీ తీవ్రతను తగ్గించవచ్చు. మడ అడవులను పెంచడం ద్వారా కూడా ప్రయోజనం ఉంటుంది.
* తీరం సమీపంలో నిర్మాణాలను దృఢంగా, ఎత్తయిన ప్రాంతాల్లో నిర్మించాలి.
* విపత్తు సమయంలో సహాయ కేంద్రాలుగా పనిచేసే కమ్యూనిటీ హాల్స్‌ను ఎత్తయిన ప్రాంతంలో నిర్మించాలి.
* సరైన వరద నివారణ చర్యలు ముందుగానే కలిగి ఉండాలి.
* సరైన భూ వినియోగ ప్రణాళిక అవసరం.
సునామీలెలా ఏర్పడతాయి?
జలాశయాల్లో ఆకస్మిక చలనం వల్ల సునామీ తరంగాలు ఏర్పడతాయి. ఇవి ముఖ్యంగా సముద్ర తీరాల వద్ద ఎక్కువ విధ్వంసాన్ని సృష్టిస్తున్నాయి. సునామీల వల్ల వాటిల్లే నష్టం, అవి ఏర్పడే స్థానం, ప్రయాణం చేసే దూరం, తాకే ప్రాంతాన్ని బట్టి ఉంటుంది. అవి ఏర్పడే ప్రాంతం నుంచి 30 నిమిషాల్లో తీరాన్ని తాకే సునామీలు పెను విధ్వంసాన్ని సృష్టిస్తాయి.
* సముద్రం దగ్గర లేదా లోపల బలమైన భూకంపాలు వచ్చినప్పుడు ఏర్పడిన భ్రంశ చలనాల వల్ల సునామీలు సర్వసాధారణంగా సంభవిస్తాయి. పెద్దఎత్తున ఏర్పడిన సునామీ తరంగాలు మహాసముద్రాలను కూడా దాటే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటాయి. 1960 చిలీలో రిక్టర్ స్కేలుపై 9.5 గా నమోదైన భూకంపం వల్ల ఏర్పడిన సునామీ తరంగాలు జెట్ వేగం కంటే ఎక్కువ వేగంతో ప్రయాణించి పసిఫిక్ మహాసముద్రం అవతల ఉన్న జపాన్ తీరంలోని మత్స్య పరిశ్రమకు తీవ్ర నష్టం కలిగించాయి. సాధారణంగా సముద్ర గర్భంలో భూకంపం వచ్చినప్పుడు దాని తీవ్రత రిక్టర్ స్కేలు మీద 7.5 గా నమోదైనప్పుడు సునామీలు సంభవిస్తాయి.
* సముద్రం కింద లేదా సముద్రానికి దగ్గరలో భూపాతం (ల్చ్థ్టి ళ్ద్ట్ఠీౖ) జరిగి కొండచరియలు నీటిలో పడినప్పుడు సునామీ ఏర్పడవచ్చు. 1958లో అలస్కాలోని లిటుయా బేలో సంభవించిన భూపాతం వల్ల 50-150 మీటర్లు ఎత్తున సముద్ర కెరటాలు తీరాన్ని తాకాయి.
* సముద్రాల్లో అగ్నిపర్వతాల విస్ఫోటం జరిగినప్పుడు కూడా సునామీలు ఏర్పడవచ్చు. 1883లో ఇండోనేషియాలోని కాక్రటోవా అగ్నిపర్వతం విస్ఫోటం చెందినప్పుడు జావా, సుమత్రా దీవుల్లో 40 మీటర్ల ఎత్తున సునామీ ఏర్పడింది.
సునామీ (Tsunami) అనేది జపాన్ పదం. జపాన్ భాషలో గ్బ్యి అంటే హార్బర్ (ఓడరేవు), nami అంటే వేవ్ (కెరటం) అని అర్థం. ఈ రెండు పదాల కలయికే సునామీ. తమిళంలో సునామీని ఆఝి పెరలై (Aazhi peraial) అని కూడా అంటారు.
మాదిరి ప్రశ్నలు
1. ప్రపంచ విపత్తుల్లో భూకంపాలు, సునామీల శాతం ఎంత?
జ: 8%
2. భారతదేశంలో సునామీలు ఎక్కడ వస్తున్నాయి?
జ: రెండింటిలోనూ
3. ఇటీవల బంగాళాఖాతంలో సునామీ ఎప్పుడు ఏర్పడింది?
జ: 2004, డిసెంబరు 26
4. సునామీ అంటే …?
జ: తీరాన్ని ముంచేసిన పెద్ద అలలు
5. సునామీ అనేది ఎలాంటి విపత్తు?
జ: భౌగోళిక
6. అంతర్జాతీయ సునామీ హెచ్చరిక కేంద్రం ఎక్కడ ఉంది?
జ: హోనలూలు
7. సునామీలు ఎక్కడ ఏర్పడతాయి?
ఎ) పసిఫిక్ మహాసముద్రం బి) అంట్లాటిక్ మహాసముద్రం
సి) హిందూ మహాసముద్రం డి) పైవన్నీ
జ: డి
8. సునామీలు ఏర్పడటానికి ప్రధాన కారణం?
జ: సముద్రాల్లో భూకంపాలు సంభవించడం
9. సునామీలు అధికంగా ఏర్పడే సముద్రం ఏది?
జ: పసిఫిక్ మహాసముద్రం
10. సునామీలు ఎలా ఏర్పడతాయంటే…?
ఎ) సముద్రాల్లో భూకంపాలు బి) సముద్రాల్లో అగ్నిపర్వత విస్ఫోటం
సి) సముద్రాల్లో భూపాతం డి) పైవన్నీ
జ: డి
11. సునామీ ఎప్పుడు సంభవిస్తుంది?
జ: రాత్రి, పగలు సమయాల్లో

TSPSC Group II Paper I  పర్యావరణ అంశాలు – స‌హ‌జ‌వ‌న‌రులు

* సహజ వనరులే మన సంపద
* సంరక్షణ అందరి బాధ్యత

• సమాజంలో ఎవరైనా నీతికి విరుద్ధంగా చేసే పనులన్నీ అనైతిక చర్యలు. గత కొన్ని దశాబ్దాలుగా ఇలాంటి అక్రమ, అనైతిక చర్యలు పెరిగి పోతుండటంతో పర్యావరణంలో అసమతౌల్యం పెరిగిపోతోంది. మరోవైపు సహజ వనరులు తరిగి పోతున్నాయి.
• ప్రకృతి ప్రసాదించిన గాలి, నీరు, భూమి, ఖనిజ సంపద, అడవులను సహజవనరులుగా పరిగణిస్తారు. సమాజ జీవనంలో వ్యవసాయం వంటి వాటికి ఉపయోగపడే జంతువులను కూడా సహజవనరులుగానే పరిగణిస్తాం. ఇవి కూడా పర్యావరణంలో ముఖ్య భాగం. అందుకే భారతీయ సంస్కృతిలో చాలామంది సంప్రదాయంగా జంతువులను ఆరాధిస్తుంటారు.

సహజ వనరులు.. రకాలు

• బపునరుద్ధరణ వ్యూహం ఆధారంగా సహజ వనరులను 2 రకాలుగా వర్గీకరిస్తారు.

1. పునరుద్ధరించగల సహజ వనరులు

• ఈ రకమైన వనరులను ప్రవాహ వనరులు అనికూడా అంటారు. ఇవి స్థిరంగా ఉండి తరిగిపోని వనరులు. తిరిగి సమకూర్చుకోగలిగిన లేదా సృష్టించుకోగలిగిన వనరులను పునరుద్ధరించగల సహజ వనరులు అంటారు. ఇవి పరిమితి లేకుండా సమకూరుతుంటాయి. ఇలాంటి పునరుద్ధరించగల సహజ వనరులను ఉపయోగించేటప్పుడు సంఘ ప్రయోజన దృక్పథం అవసరం. ఎందుకంటే ఒక వనరు ఉపయోగించే విధానం వేరొక వనరుపై ప్రభావాన్ని చూపుతుంటుంది.
  ఉదా: నీరు, అడవులు, మత్స్యసంపద, సౌరశక్తి, తరంగశక్తి, జంతుజాలాలు.

2. పునరుద్దరించలేని సహజ వనరులు

• ఇవి అంతరించిపోయే స్వభావం ఉన్న వనరులు. వీటిని తిరిగి సృష్టించుకునే అవకాశాలు ఉండవు. వినియోగ ప్రక్రియలో ఈ వనరులు అంతరించిపోతాయి. ఒక నిర్ణీత సమయంలో వీటి పరిమాణం స్థిరంగా ఉంటుంది. ఉదా: బొగ్గు నిల్వలు, పెట్రోలియం, గ్యాస్, ఖనిజ నిక్షేపాలు. వీటిలో కొన్ని ఖనిజపరమైన వనరులను పునఃచక్రీకరణ (రీసైక్లింగ్) చేయవచ్చు. మొదటిసారిగా ఉపయోగించినప్పుడు ఇవి నశించిపోతాయి. రీసైక్లింగ్ చేయడం ద్వారా తిరిగి వీటిని వేరొక రూపంలో ఉపయోగించుకోవచ్చు. ఉదా:రాగి, వెండి, బంగారం.
  ప్రాధాన్యం
  * సహజ వనరులు భౌతిక పర్యావరణంలో భాగంగా ఉంటూ మానవుడు, జంతువులు, ఇతర జీవరాశుల మనుగడకు తోడ్పడతాయి
  * భూమి లాంటి సహజ వనరు వ్యవసాయం, పారిశ్రామిక, గృహనిర్మాణం, తృతీయరంగ కార్యకలాపాలకు ఉపయోగపడుతుంది.
  * సహజ సంపద ఒక దేశం భౌగోళిక ఉనికి, ఆర్థికాభివృద్ధిని ప్రభావితం చేస్తుంది.
  * సౌరశక్తి, వాయుశక్తి, తరంగశక్తి, ప్రవాహ వనరులు నిరంతరం అందుబాటులో ఉంటాయి.
  * ఆహారం, పశుగ్రాసం, వంటచెరుకు.. సహజ వనరులైన మొక్కలు, చెట్ల ద్వారా లభిస్తాయి. పర్యావరణ సమతౌల్యానికి, సకాల వర్షాలకు అడవులు ఎంతో తోడ్పడతాయి.
• ఇలా సహజ వనరులు నిష్క్రియాత్మకంగా ప్రకృతిలో నిక్షిప్తమై ఉంటాయి. భారతదేశం, అర్జెంటీనా, బ్రెజిల్ లాంటి దేశాల్లో సహజ వనరులు ఎక్కువ. స్విట్జర్లాండ్, ఇంగ్లండ్, జపాన్ లాంటి దేశాల్లో సహజ వనరులు తక్కువ. దీన్నిబట్టి పరిశీలిస్తే నిరంతర పరిశోధన, నూతన వనరుల అన్వేషణకు ప్రతి దేశంలోనూ ప్రోత్సాహం ఉండాలి. వనరుల నిర్వహణలో జీవవైవిధ్యం, ఆవరణ సంతులన సాధించడానికి దేశాలన్నీ ప్రయత్నించాలి.

ప్రధాన వనరులు

భూమి

• భూమి, సంబంధిత వనరులు అంటే విస్తృతార్థంలో జీవావరణపు స్వరూప స్వభావంతో విస్తరించిన భూ ఉపరితలభాగం. కొన్ని సందర్భాల్లో భూమిని సహజ, నశింపజేయ వీల్లేని మృత్తికాశక్తిగా నిర్వచించవచ్చు. భూమి అనేది నిర్ధారిత భౌతిక సంపద. సహజ వనరులన్నీ భూమిపైనా, అంతర్గతంగా ఆవరించి ఉండి, పరిమిత సరఫరా కలిగి ఉన్నాయి.
  ఉదా: భౌగోళిక ప్రదేశాలు, ఖనిజ నిల్వలు

వృక్షాలు

• వృక్షాలు, జంతుజాలం కలిసి పర్యావరణానికి ఒక సమగ్ర స్వరూపాన్ని కలుగజేస్తున్నాయి. ఈ రెండింటి పరిరక్షణ పర్యావరణ సమతౌల్యానికి చాలా అవసరం. వృక్షాలు వేర్లతో నేలను పట్టుకోవడం ద్వారా మృత్తికా క్రమక్షయాన్ని తగ్గించి నీటి నాణ్యతను పెంచుతున్నాయి. మనం పీల్చే గాలిని శుభ్రపరుస్తున్నాయి. జంతువులకు కావాల్సిన ఆహారాన్ని అందిస్తూనే, వన్యప్రాణులకు ఆవాసాలుగా మారుతున్నాయి. చెట్లు ప్రధానమైన సహజవనరులు. కాబట్టి ఎన్ని వీలైతే అన్ని చెట్లను నాటడం మన బాధ్యత. ఇవి పుస్తకాల తయారీకి కావాల్సిన కాగితపు గుజ్జునిస్తాయి. అడవుల ద్వారా పండ్లు, తేనె, కలప, వంట చెరుకు, సుగంధ ద్రవ్యాలు, పూలు, ఔషధాలు, ఇంధనం; బొమ్మలు, బూటుపాలిష్, టూత్‌పేస్టుల తయారీకి కావాల్సిన ముడిసరుకులు లభిస్తాయి.

నీరు

• నీరు మనకు జీవనాధారం. నీటిలో ఉపరితల జలం, భూగర్భజలం అనే రెండు రకాలుంటాయి. భూ ఉపరితలంపై 79% నీరు ఆక్రమించి ఉంది. భూమి ఉపరితలంపై ఉన్న నీటిలో 97.25% ఉప్పునీరు, 2.75% మంచినీరు ఉంది. మూడింట రెండొంతుల నీటిని మంచు కప్పేసింది. జల విద్యుత్తు, థర్మల్ విద్యుత్తు తయారీలో ఉపయోగపడుతూ, నీరు పునరుత్పాదక వనరుగా మెరుగైన పాత్ర పోషిస్తోంది.

గాలి

• ఇది ప్రధానమైన సహజ వనరు. ఇది భూమిపై ఉన్న సకల జీవరాశికి అత్యావశ్యకం. ప్రతిప్రాణి మనుగడకు గాలి అవసరం. ఇంధనాలు మండటానికి, రసాయన చర్యలు జరగడానికి ఇది తప్పనిసరి. ప్రాణికోటికి జీవనాధారమైన గాలి తరిగిపోని సహజవనరు.

ప్లాస్టిక్, పురుగుమందుల వినియోగం

ప్లాస్టిక్: ప్లాస్టిక్ అనేది క్లిష్టమైన భార అణువులతో కూడిన పాలిమర్లు. ప్లాస్టిక్ పరిశ్రమల్లో తయారుచేసే కృత్రిమ లేదా పాక్షిక కృత్రిమ కర్బన ఘన పదార్ధాలు.

• పర్యావరణ సమస్యలు తెచ్చిపెట్టే కొన్ని నూతన రసాయన పదార్థాల్లో ప్లాస్టిక్ ఒకటి. దీని తయారీలో పాలీఎథిలీన్, పాలీవినైల్ క్లోరైడ్, పాలీస్టిరీన్ అనే రసాయనాలు ఉపయోగిస్తారు. నదులు, ఉద్యానాలు, వీధులు, సముద్రాలు, తీరప్రాంతాలనూ ప్లాస్టిక్ కలుషితం చేస్తోంది. ఒకవేళ ప్లాస్టిక్‌ని మండించినట్లయితే అది గాల్లోకి విషవాయువులను చిమ్ముతుంది. చాలా జంతువులు ప్లాస్టిక్‌తో మిళితమైన ఆహారాన్ని తిని చనిపోతున్నాయి.
• ప్లాస్టిక్ క్యాన్సర్ లాంటి వ్యాధులకు దారితీస్తుంది. దీన్ని పునశ్శుద్ధి చేసే విధానం కూడా చర్మ, శ్వాసకోశ సంబంధ సమస్యలతో ముడిపడి ఉంది. అందువల్ల అందరూ ప్లాస్టిక్ సంచులకు బదులు దుస్తుల సంచులను వాడి ప్లాస్టిక్‌ను నియంత్రించవచ్చు.

పురుగుమందులు: క్రిమి కీటకాలను చంపడానికి, నిరోధించడానికి, నియంత్రించడానికి పురుగుమందులను ఉపయోగిస్తారు. ఆహారోత్పత్తిలో విరివిగా యూరియా, పురుగుమందులను వాడటం వల్ల వాటి అవశేషాలు ఆ ఆహారాన్ని తీసుకునే వారిలోనూ కనిష్ఠ స్థాయిలో కనిపిస్తాయి. కీటకనాశినులను తరచూ వాడే రైతులు తలనొప్పి, అలసట, నిద్రలేమి, చేతులు వణకడం, నాడీ సంబంధ సమస్యలతో బాధ పడుతున్నట్లు అధ్యయనాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. రోగనిరోధక శక్తి తక్కువగా ఉండే చిన్నపిల్లల్లో ఈ పురుగుమందుల ప్రభావంతో నాడీ వ్యవస్థ దెబ్బతింటోంది.

ప్రత్యామ్నాయాలు:

* పురుగుల నియంత్రణలో సూక్ష్మజీవులు, వివిధ జీవ రసాయనాలను వాడాలి.
* కీటకాల పెరుగుదలను అరికట్టాలి.
* సేంద్రీయ వ్యర్థాలను వాడాలి.
* మిశ్రమ పంటలు, పంటమార్పిడి పద్ధతులను అవలంబించాలి.
* పురుగులను చంపే ఇతర జీవులను పంటల్లో వదలాలి.

తరిగిపోతున్నాయి జాగ్రత్త!

• గత కొన్ని దశాబ్దాలుగా పర్యావరణం క్షీణిస్తోంది. ఫలితంగా సహజ వనరులు తరిగిపోతున్నాయి.

1. తరుగుదల లేదా క్షయం

• సహజ వనరుల పునరుత్పత్తి కంటే వేగంగా వాటి వినియోగం జరిగితే దాన్ని సహజ వనరుల తరుగుదల అంటారు.

2. మృత్తికా క్రమక్షయం

• గాలి లేదా నీరు వరద ప్రవాహం వల్ల భూ ఉపరితలంపై మట్టి, రాళ్లు ఉన్నచోటు నుంచి క్రమక్షయం చెంది మరోచోట నిలిచిపోవడాన్ని మృత్తికా క్రమక్షయం అంటారు. అధిక మృత్తిక క్షయం వల్ల నేలలు సారహీనమై ఎడారులుగా మారతాయి. నేలసారం తగ్గి వ్యవసాయోత్పత్తి కూడా తగ్గిపోతుంది. నేల సారహీనం కావడానికి గాలి, నీరు, ప్రాథమిక కారణాలు. ఇందులో 84% నేల సారహీనం కావడానికి కారణమైతే మిగతా 16% భౌగోళిక పర్యావరణ సమస్యల వల్ల ఉత్పన్నమవుతుంది. ఇలా మృత్తికాక్షయానికి గాలితోపాటు వర్షపాతం, నదులు, ప్రవాహాలు, తీరప్రాంతాలు, మంచుప్రాంతాలు, మంచుగడ్డ కట్టడం లాంటివి కారణాలుగా చెప్పవచ్చు.

నివారణ చర్యలు

* సాగు భూముల మధ్య గడ్డి పెంచడం
* సాగు నేలను అతిగా ఉపయోగించకుండా, ఎక్కువగా పశువులు మేయకుండా చూడటం.
* వివిధ రకాల మొక్కలను పెంచడం ద్వారా జీవవైవిధ్యాన్ని ప్రోత్సహించడం.
* తడి నేలను పరిరక్షించడం.
* మొక్కలు, రకరకాల గడ్డి జాతులను పెంచడం.
* బంజరు భూముల్లో ఎక్కువ మొత్తంలో చెట్లు పెరిగేలా చూడటం.

3. అడవుల నరికివేత

• మానవులు తమ అవసరాల కోసం అడవులు, సంబంధిత పర్యావరణాన్ని నాశనం చేస్తున్నారు. పారిశ్రామిక యుగం నుంచి దాదాపుగా ప్రపంచంలోని సగభాగం అడవులు ధ్వంసం కావడంతో లక్షలాది జంతు, వృక్షజాతులు అంతరించిపోయాయి.
• అడవుల నరికివేతకు చాలా కారణాలున్నాయి. నరికివేసిన అటవీ భూభాగాన్ని పశువుల దాణా, వ్యవసాయం, ఆవాసాల కోసం ఉపయోగిస్తున్నారు. ఇలా అటవీ భూములకు ప్రత్యామ్నాయాలు లేకపోవడం వల్ల వన్యప్రాణులకు ముప్పు వాటిల్లుతోంది. జీవవైవిధ్యం లోపించడం వల్ల భూములు బంజర్లుగా మారుతున్నాయి.

నష్ట నివారణ చర్యలు

* అడవుల నరికివేత అవసరమైనప్పుడు మరొక ప్రాంతంలో తప్పనిసరిగా మొక్కలను పెంచాలి.
* చెట్లు, అడవుల పరిరక్షణ కోసం పాటుపడేవారికి తగిన ప్రోత్సాహం ఇవ్వాలి.
* కచ్చితంగా, నిజాయతీగా ఉండే అధికారుల యాజమాన్యంతో అడవులను సంరక్షించాలి.

ముఖ్యాంశాలు

* ఐక్యరాజ్యసమితి పర్యావరణ సంస్థ నివేదిక ప్రకారం.. ప్రతి సంవత్సరం సుమారు 15 కోట్ల చెట్లను నరికి వేస్తున్నారు.
* 1960లో ‘ఏజెంట్ ఆరేంజ్’ అనే రసాయనాన్ని యుద్ధ సమయంలో అమెరికా, వియత్నాంపై ప్రయోగించింది. ఈ రసాయన ప్రభావం వల్ల మొక్కల ఆకులు రాలిపోతాయి, ఎండిపోతాయి.
* అడవులను పెంపొందించి పర్యావరణాన్ని కాపాడటం కోసం భారత ప్రభుత్వం 5వ పంచవర్ష ప్రణాళికలో సామాజిక అడవుల కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించి, 6వ ప్రణాళికలో అభివృద్ధి చేసింది.
* తెలంగాణ ప్రభుత్వం తరిగిపోతున్న అడవులను పెంపొందించేందుకు 2015 జులై 3-7 తేదీల మధ్య ‘హరితహారం’ అనే కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించింది.
* మానవ వ్యర్థ పదార్థాలు సముద్రాల్లో కలిసిపోవడం వల్ల నత్రజని శాతం పెరిగి రకరకాల జలచరాలు మరణిస్తున్నాయి. ఫలితంగా ఆక్సిజన్ కొరత ఏర్పడుతోంది. దీన్ని ‘బయోలాజికల్ ఆక్సిజన్ డిమాండ్ (బీవోడీ)’ అంటారు.

మాదిరి ప్రశ్నలు

1. వాతావరణంలో అత్యధికంగా ఉన్న జడ వాయువు ఏది?
జ: ఆర్గాన్
2. ప్రకృతి ప్రసాదించిన సహజ వనరులు ఏవి?
ఎ) గాలి బి) నీరు సి) భూమి డి) ఇవన్నీ
జ: డి(ఇవన్నీ)
3. భౌగోళిక పర్యావరణ సమస్యల వల్ల ఎంత శాతం నేల సారహీనం అవుతుంది?
జ: 16%
4. భారత ప్రభుత్వం ఏ ప్రణాళికలో ‘సామాజిక అడవుల కార్యక్రమాన్ని’ ప్రారంభించింది?
జ: 5వ
5. వియత్నాంతో యుద్ధ సమయంలో అమెరికా అక్కడి అడవులను నాశనం చేయడానికి ఏ రసాయనాన్ని ఉపయోగించింది?
జ: ఏజెంట్ ఆరెంజ్
6. కింది వాటిలో ప్రపంచంలో సహజ వనరులు ఎక్కువ ఉన్న దేశమేది?
ఎ) బ్రెజిల్ బి) అర్జెంటీనా సి) భారతదేశం డి) పైవన్నీ
జ: డి(పైవన్నీ)
7. వాతావరణంలో ఆమ్లజని శాతం ఎంత?
జ: 21%
8. భూ ఉపరితలంపై ఉన్న మంచినీటి శాతం ఎంత?
జ: 2.75%

TSPSC Group II Paper I  పర్యావరణ అంశాలు –  చక్రవాతాలు (లేదా) తుపానులు

* సైక్లోన్ల జల ప్రళయం
* ఉప్పొంగే ప్రకృతి విపత్తు
* ఒక్కో ప్రాంతంలో ఒక్కో పేరు

మానవ జీవనానికి అమ్మఒడిలా ఉండే ప్రకృతి ఒక్కోసారి ప్రళయాన్ని సృష్టిస్తుంటుంది. ఇలాంటి ప్రళయాల్లో చక్రవాతాలు (సైక్లోన్లు) ఒకటి. సముద్ర జలాల్లో ఉద్భవించే ఈ తుపాన్ల ప్రభావంతో తీర ప్రాంతాలు అపార నష్టాన్ని చవిచూస్తుంటాయి. బలమైన గాలులు, కుండపోత వర్షాలతో విరుచుకుపడే ఈ విపత్తులను ముందుగానే గుర్తించగల విజ్ఞానం పెరుగుతున్నా.. ఆపగలగడం అసాధ్యం. కోట్లాది మంది నివసిస్తున్న ఉత్తర, దక్షిణ హిందూ మహాసముద్ర తీరాల్లోనూ, పశ్చిమ అట్లాంటిక్ మహాసముద్ర తీరంలోనూ, తూర్పు, దక్షిణ పసిఫిక్ మహాసముద్ర తీరాల్లోనూ ప్రతి సంవత్సరమూ చక్రవాతాల తాకిడి తప్పడం లేదు. ఏడున్నర వేల కిలోమీటర్లకు పైగా తీరరేఖ ఉన్న భారతదేశం కూడా ఈ విపత్తులను నిత్యం ఎదుర్కొంటోంది. అసలు ఏమిటీ చక్రవాతాలు? ఎందుకు ఏర్పడతాయి? వీటి ప్రభావం ఏయే ప్రాంతాల్లో ఉంటుంది? వంటి వివరాలను ఒకసారి చూద్దాం..

• కుంభవృష్టి వర్షాన్ని కుమ్మరిస్తూ.. సముద్రాల్లో పెద్దఎత్తున తరంగాలను సృష్టిస్తూ.. ఉత్తరార్ధగోళంలో అపసవ్యదిశలోనూ, దక్షిణార్ధగోళంలో సవ్యదిశలోనూ శక్తిమంతమైన గాలులతో సుడులు తిరిగే వాతావరణ అలజడినే చక్రవాతం (సైక్లోన్) అని పిలుస్తారు. చక్రవాతాలను ఒక్కో ప్రాంతంలో ఒక్కో పేరుతో పిలుస్తారు. ఇలా ప్రాంతీయంగా అనేక పేర్లతో పిలుస్తున్నా, వీటి రూపురేఖలు ఒకేవిధంగా ఉంటాయి. వీటి ప్రభావంతో అపారమైన ఆస్తినష్టం, ప్రాణనష్టం సంభవిస్తుంటుంది. అంతటి బలమైనవీ చక్రవాతాలు.

ఇవే సైక్లోన్లు

• చక్రవాతాలను ఆంగ్లంలో సైక్లోన్స్ అంటారు. ‘సైక్లోస్’ అనే గ్రీకు పదం నుంచి సైక్లోన్ పదం పుట్టింది. సైక్లోస్ అంటే పాము మెలిక చుట్ట (కాయిల్ ఆఫ్ స్నేక్) అని అర్థం. చక్రవాతం అనేది సమశీతోష్ణ, ఉష్ణమండల అక్షాంశాల వేడి, సముద్ర ప్రవాహాల వల్ల సంభవించిన అల్పవాతావరణ పీడన ప్రభావం. బంగాళాఖాతం, అరేబియా సముద్రాల్లో ఏర్పడిన ఉష్ణమండల తుపాన్లు సర్పిలాకారంగా తిరిగి అలజడిని సృష్టిస్తాయి. ఈ అలజడులను గమనించిన బ్రిటన్ వాతావరణ శాస్త్రవేత్తలు వీటికి సైక్లోన్ అని నామకరణం చేశారు.
• సముద్రంలోని అధిక ఉష్ణోగ్రత, అధిక సాపేక్ష ఆర్ద్రత, వాతావరణ అస్థిరతల కలయిక వల్ల ఏర్పడే ఒక సంక్లిష్ట ప్రక్రియే చక్రవాతం. సముద్రంలో అధిక ఉష్ణోగ్రత వల్ల దానిపై ఏర్పడిన అల్పపీడన ప్రాంతానికి అన్ని వైపుల నుంచీ అధిక పీడన గాలులు చేరతాయి. ఫలితంగా వాయుగుండంగా మారి, చక్రవాత కేంద్రం (ఐ ఆఫ్ సైక్లోన్) ఆ మధ్యలో ఏర్పడుతుంది. చక్రవాత వ్యాసం కొన్ని వందల కిలో మీటర్లు ఉండగా, చక్రవాత కేంద్ర వ్యాసం 20-30 కి.మీ.ల వరకూ ఉంటుంది. చక్రవాత కేంద్ర పరిమాణం తగ్గుతున్న కొద్దీ చక్రవాత బలం అంతకంతకూ పెరుగుతుంది. చక్రవాత కేంద్రం పెరుగుతున్న కొద్దీ దాని బలం క్రమంగా తగ్గిపోతుంది.

మూడు దశల్లో..

1. రూపకల్పన దశ

• బాష్పీభవనం ద్వారా గాలికి సమృద్ధిగా నీటి ఆవిరిని అందించడం కోసం 26°C కంటే ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రత ఉన్న సముద్రపు నీరు 60 మీటర్ల లోతు వరకూ సముద్రంలో ఉన్నప్పుడు చక్రవాత రూపకల్పన జరుగుతుంది. ఈ దశలో గాలి సంతృప్తం చెంది వాతావరణంలో 7000 మీటర్ల ఎత్తు వరకూ క్యుములోనింబస్ మేఘాలు ఏర్పడతాయి.

2. సంపూర్ణ దశ

• క్యుములోనింబస్ మేఘాలకు దిగువనే ఉన్న తీవ్ర అల్పపీడనానికి అన్ని వైపుల నుంచీ అధిక పీడన గాలి చేరుతుంది. ఇది గాలిని కల్లోలితం చేసి గాలివానతో కూడిన చక్రవాతంలా మారుతుంది.

3. బలహీన దశ

• చక్రవాతం అధిక ఉన్నతిని చేరడం లేదా మరొక అల్పపీడనం వల్ల అది నేలను తాకినప్పుడు గాలి వెంటనే ఛేదనం చెందడం వల్ల చక్రవాతం బలహీనమైపోతుంది.

కాలచక్రం

• చక్రవాతం 24 గంటల కంటే తక్కువ వ్యవధిలో ప్రారంభమై 3 వారాల వరకూ ఉండవచ్చు. సగటున ఒక చక్రవాతం మూడు దశలు పూర్తవడానికి 6 రోజులు పడుతుంది. ఉత్తర హిందూ మహాసముద్రంలో ఏర్పడిన చక్రవాతాలు సాధారణంగా 5-6 రోజులు కొనసాగుతాయి. అరుదైన సందర్భాల్లో 3 వారాల కంటే ఎక్కువ రోజులు కూడా కొనసాగవచ్చు.

భారత్‌లో తుపాన్ల ప్రభావం

• తుపాన్ల తాకిడి ఉన్న దేశాల్లో భారత్ కూడా ఒకటి. 10% తుపాన్లు ఇక్కడే సంభవిస్తున్నాయి. భారతదేశం మొత్తం తీరరేఖ(7,516 కి.మీ.లు) కూడా చక్రవాతాలకు అనుకూలంగా ఉంటుంది. దేశంలోని మొత్తం భూవైశాల్యంలో సుమారుగా 8% భూభాగం చక్రవాతాల విలయాన్ని ఎదుర్కొంటోంది. మొత్తంగా 84 తీరప్రాంత జిల్లాలు చక్రవాతాలను ఎదుర్కొంటున్నాయి. మొత్తం చక్రవాతాల్లో మూడింట రెండొంతులు బంగాళాఖాతంలోనే ఏర్పడుతున్నాయి. దేశంలో ఎక్కువ చక్రవాతాలు అక్టోబరు, నవంబరుల్లో సంభవిస్తాయి. బంగాళాఖాతంలో అల్పపీడనాలు సాధారణంగా ఆగ్నేయ దిశలో ఏర్పడి చక్రవాతాలుగా మారి వాయవ్యం వైపు నడుస్తాయి. అప్పుడప్పుడూ తూర్పున ఏర్పడి పశ్చిమానికి కూడా నడిచి తీరం దాటుతుంటాయి.

ఒడిశా, ఏపీలకు తాకిడి

• అండమాన్, నికోబార్ దీవుల ప్రాంతంలో ఆవిర్భవించిన తుపాన్లే కాకుండా కొన్ని సమయాల్లో పసిఫిక్ మహాసముద్రంలో బలహీనపడిన వాయుగుండాలు కూడా బంగాళాఖాతంలోకి వచ్చి బలం పుంజుకుని తుపాన్లుగా మారతాయి. ఇండియన్ మెటీరియోలాజికల్ డిపార్టుమెంట్ లెక్కల ప్రకారం 1891 నుంచి 2012 వరకూ 73 తుపాన్లు ఆంధ్రప్రదేశ్ తీరాన్ని తాకాయి. దీనికి కారణం సముద్రపు లోతు తక్కువగా ఉండటమే.. అంతేకాకుండా ఖండతీరపు అంచు ఆకారం కూడా వాటికి అనుకూలంగా ఉంది.
• 1999, అక్టోబరు 29వ తేదీన ఒడిశా తీరాన్ని తాకిన ‘సూపర్ సైక్లోన్’ వల్ల 10 వేల మంది చనిపోగా, 15 లక్షల ఇళ్లు నాశనమయ్యాయి. ఇది గంటకు 250 కి.మీ.ల వేగంతో వీచింది. 1977లో ఆంధ్రప్రదేశ్ తీరంలో దివిసీమ విలయానికి 10 వేల మంది చనిపోయారు. 2013, అక్టోబరు 12న ఏర్పడిన ‘పైలిన్’ తుపాను ఆంధ్రప్రదేశ్, ఒడిశా తీరాల మధ్య ప్రభావం చూపించి 25 మందిని బలిగొంది. 2013, అక్టోబరు 22న ఏర్పడిన ‘హెలెన్’ తుపాను కృష్ణా, ఉభయ గోదావరి జిల్లాలను తాకింది. దీనివల్ల 11 మంది చనిపోయారు. 2014, అక్టోబరు 12న విశాఖపట్నం, విజయనగరాలను కుదిపేసిన హుద్‌హుద్ తుపాను ఆరుగురిని బలితీసుకోగా, అపారమైన ఆస్తినష్టం వాటిల్లింది. అభివృద్ధి చెందిన సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని వినియోగించుకుని వీటి రాకను ముందుగా గుర్తించడంతో ప్రాణ నష్టాలను చాలావరకు తగ్గించగలుగుతున్నాం.

నామకరణం కూడా..

• తొలిసారిగా 20వ శతాబ్దంలో ఆస్ట్రేలియా వాతావరణ పరిశీలకుడొకరు తుపాన్లకు తనకు నచ్చిన రాజకీయ నాయకుల పేర్లు పెట్టారు. అప్పటి నుంచి ఈ ప్రక్రియ ప్రారంభమైంది. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఉన్న 5 ప్రాంతీయ బోర్డులు ఆయా ప్రాంతాలకు చెందిన దేశాల నుంచి వచ్చిన ప్రతిపాదనల ఆధారంగా పేర్లను నిర్ణయిస్తాయి. 2000 సంవత్సరంలో ఓమన్‌లోని మస్కట్‌లో జరిగిన ప్యానల్ ఆన్ ట్రోపికల్ సైక్లోన్స్ 27వ సమావేశంలో బంగాళాఖాతం, అరేబియా సముద్రాల్లో ఏర్పడే తుపాన్లకు పేర్లు ఖరారు చేశారు. ఉత్తర హిందూ మహాసముద్రం తీరంలోని తుపాను ప్రభావిత దేశాలైన భారత్, బంగ్లాదేశ్, మయన్మార్, థాయ్‌లాండ్, శ్రీలంక, మాల్దీవులు, పాకిస్థాన్, ఓమన్‌లు ఇచ్చిన పేర్లను వరుస క్రమంలో రాబోయే తుపానుకు ముందుగానే నిర్ణయిస్తారు. పైలిన్, హెలెన్, హుద్‌హుద్.. ఇవన్నీ అలా పెట్టిన పేర్లే.

ముందస్తు హెచ్చరికలు

• భారత ప్రభుత్వ భూవిజ్ఞాన మంత్రిత్వ శాఖలో వాతావరణ శాఖ ఒక విభాగం. ఇండియన్ మెటిరియోలాజికల్ డిపార్టుమెంట్(ఐఎమ్‌డీ)ను 1875లో కలకత్తాలో ఏర్పాటు చేశారు. వాతావరణ పరిశీలనలు, పరిస్థితులను ముందస్తుగా వెల్లడించడం; భూకంపాల గురించిన సమాచారాన్ని అందించడం దీని ప్రధాన విధి. ఐఎమ్‌డీకి దేశ వ్యాప్తంగా 6 ప్రాంతీయ కేంద్రాలున్నాయి. తుపాను రాక హెచ్చరికలు కోల్‌కతా, చెన్నై, ముంబయిలోని ఏరియా సైక్లోన్ వార్నింగ్ సెంటర్ల నుంచి; విశాఖపట్నం, భువనేశ్వర్, అహ్మదాబాద్‌లలో ఉన్న వార్నింగ్ సెంటర్ల నుంచి ఐఎమ్‌డీకి చేరతాయి. సైక్లోన్ హెచ్చరికలను ఇన్‌శాట్ ఉపగ్రహం ద్వారా స్థానిక భాషల్లో ప్రచారం చేసేందుకు ఒక ప్రత్యేక విపత్తు వ్యవస్థ ఉంది. ఈ హెచ్చరికలను రేడియో, టెలివిజన్, టెలీఫోన్ లాంటి సాధనాల ద్వారా ప్రచారం చేస్తారు.

ముఖ్యాంశాలు

* ఇంతవరకూ చరిత్రలో అతి సుదీర్ఘ చక్రవాతం ‘టైఫూన్ జాన్’. ఇది 1994 పసిఫిక్ మహాసముద్రంలో ఏర్పడి 31 రోజులపాటు కొనసాగింది.
* 1971లో అట్లాంటిక్ మహాసముద్రంలో ఏర్పడిన ‘హరికేన్ జింజర్’ 28 రోజులు కొనసాగి రెండో స్థానంలో నిలిచింది.
* 1970లో బంగ్లాదేశ్‌లో గంటకు 205 కిలో మీటర్ల వేగంతో సంభవించిన బోలా చక్రవాతం వల్ల 3 లక్షల మంది ప్రాణాలు కోల్పోయారు.
* గంటకు 222 కిలో మీటర్ల పైబడిన వేగంతో ఏర్పడే తుపాన్లను సూపర్ సైక్లోన్లు అంటారు.

మాదిరి ప్రశ్నలు

1. కిందివాటిలో ప్రకృతి విపత్తుల్లో భాగమైనవి ఏవి?
ఎ) గాలివాన బి) వాయుగుండం సి) అల్పపీడనం డి) పైవన్నీ
జ: డి(పైవన్నీ)
2. సైక్లోన్ అనే పదం ఏ భాష నుంచి వచ్చింది?
జ: గ్రీకు
3. ఇండియన్ మెటీరియోలాజికల్ డిపార్ట్‌మెంట్ ఎక్కడ ఉంది?
జ: దిల్లీ
4. ప్రపంచంలో అత్యధిక ఆస్తినష్టం కలిగించిన తుపాను ఏది?
జ: కత్రినా తుపాను – 2005
5. చైనా, జపాన్ దగ్గర ఏర్పడిన చక్రవాతాలను ఏమంటారు?
జ: టైఫూన్‌లు
6. తుపాన్ల ప్రభావాన్ని తగ్గించడానికి సహజసిద్ధ వాయు నిరోధకాలు?
జ: తీరప్రాంత చెట్లు
7. కిందివాటిలో చక్రవాతాలకు సంబంధం లేనిది?
ఎ) బలమైన గాలులు బి) అసాధారణ వర్షం సి) ఉప్పెన డి) ఓడరేవులు
జ: డి(ఓడరేవులు)
8. చక్రవాత కేంద్రం ఎలా ఉంటుంది?
జ: ప్రశాంతంగా
9. టోర్నడోలు ఎక్కువగా ఎక్కడ సంభవిస్తాయి?
జ: అమెరికా
10. చక్రవాతం సరాసరి కాలం ఎంత?
జ: 6 రోజులు
11. భారతదేశంలో ఎంత తీరంలో చక్రవాతాల ప్రభావం ఉంది?(సుమారుగా)
జ: 7500 కి.మీ.
12. తుపాన్లను అంచనా వేసే నోడల్ వ్యవస్థ ఏది?
జ: భారత వాతావరణ శాఖ
13. భారతదేశంలో చక్రవాతాలు ఎక్కువగా ఏ కాలంలో సంభవిస్తాయి?
జ: అక్టోబరు – నవంబరు
14. చక్రవాతం ఎలాంటి విపత్తు?
జ: వాతావరణ జల సంబంధ
15. బంగాళా ఖాతం, అరేబియా సముద్రాల్లో సంభవించే చక్రవాత విపత్తుల నిష్పత్తి?
జ: 4 : 1