APPSC | TSPSC Group II Paper I సామాజిక మినహాయింపు – విలక్షణ భారతం

* శతాబ్దాల చరితం
* భిన్న అంశాల సమ్మిళితం
భిన్నత్వంలో ఏకత్వం.. భారత్ గురించి మాట్లాడినప్పుడల్లా వినిపించే మాట ఇది! ఇంతకీ ఏమిటీ భిన్నత్వం? ఎలాంటి భిన్నత్వం ఉందిక్కడ? ఎందుకుంది? ప్రపంచానికీ భారత సమాజానికీ మధ్య ఉన్న భిన్నత్వమేంటి? ప్రపంచంలోని ఏ జాతితోనైనా మనం సరిపోతామా? లేకుంటే ఎందుకు?
తెలంగాణ విద్యార్థులకు తొలిసారిగా గ్రూప్స్ పోటీపరీక్షల్లో ప్రవేశపెట్టిన సామాజిక శాస్త్రంలో అత్యంత కీలకమైన ఈ అంశాలపై తెలంగాణ రాష్ట్ర పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ (టీఎస్‌పీఎస్సీ) సిలబస్ కమిటీ సభ్యుడు ఆచార్య గణేశ్ విశ్లేషణ ‘ఈనాడు ప్రతిభ’కు ప్రత్యేకం..

భారతీయ సమాజానికి దాదాపు 5 వేల సంవత్సరాలకుపైగా చరిత్ర ఉంది. ప్రపంచంలో అత్యధిక జనాభా ఉన్న రెండో దేశం. భౌగోళికంగా చూసినా భారత్ సువిశాల దేశం. భిన్నత్వంలో ఏకత్వం దీని విశిష్టత. వివిధ మతాలు, వివిధ జాతులు, సంస్కృతులు, కులాలున్న సమాజమిది. చాలా ఇతర సమాజాల మాదిరిగా భారతీయ సమాజం సజాతీయ లక్షణాలున్నది కాదు. ఇది వైవిధ్యంతో కూడుకొని ఉన్నది. ప్రధాన వైవిధ్య లక్షణాలేమిటో చూద్దాం..
1. భౌగోళిక వైవిధ్యం
భారతదేశంలో వివిధ రకాల భౌగోళిక పరిస్థితులున్నాయి. హిమాలయాల నుంచి కన్యాకుమారి దాకా.. ఈశాన్య రాష్ట్రాల నుంచి గుజరాత్ దాకా.. తీసుకుంటే భూమి లక్షణాలు, వాతావరణ పరిస్థితులు, అడవుల పంపిణీల్లో బోలెడంత వ్యత్యాసం.
2. వ్యవసాయాధారితం
గ్రామీణ జీవన విధానాన్ని, వ్యవసాయిక ఆర్థిక వ్యవస్థను కలిగిన సమాజమిది. ఇవాళ్టికి కూడా 67.5 శాతం ప్రజలు గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్నారు. అంతేకాదు.. గ్రామీణంలోని ప్రజల్లో చాలామంది ప్రత్యక్షంగా గానీ, పరోక్షంగా గానీ వ్యవసాయంపై ఆధారపడినవారు లేదా వ్యవసాయమే జీవనోపాధిగా ఉన్నవారు. సాంప్రదాయక కులవృత్తులపై ఆధారపడి జీవించేవారింకా చాలామంది ఉన్నారు. వృత్తికి, కులానికి అవినాభావ సంబంధం ఇంకా కొనసాగుతోంది.
3. కుల వ్యవస్థ
భారతీయ సమాజానికున్న విలక్షణమైన ప్రత్యేకత ఇది. భారతీయ సమాజంలో ఉన్న ఆచారాలు, సంప్రదాయాలు, జీవనవిధానం కులవ్యవస్థతో ముడిపడి ఉన్నాయి. ఈ కులవ్యవస్థకు కొన్ని ప్రత్యేక లక్షణాలున్నాయి. కులవ్యవస్థ భారతీయ సమాజంలోని ప్రజలను సామాజికంగా వేరు (సోషల్ సెగ్రిగేషన్) చేసింది. అంటే ప్రజలంతా కలసి జీవిస్తున్నా వారిని కుల క్రమానుగతంగా అమర్చి, వృత్తి, ఆచారాలు, సంస్కృతి పరంగా సామాజికంగా వేరు చేశారు. అయితే గతంతో పోల్చిచూస్తే ఈ సాంప్రదాయిక కులవ్యవస్థలో చాలా మార్పులొస్తున్నాయి.
4. ఉమ్మడి కుటుంబ వ్యవస్థ
భారత సమాజానికున్న మరో విలక్షణ అంశమిది. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఈ ఉమ్మడి కుటంబ వ్యవస్థ ఎక్కువగా కనిపిస్తుండేది. ఒక కుటుంబంలో రెండు మూడు తరాలకు సంబంధించిన వ్యక్తులు ఒకే ఇంట్లో ఉంటూ, ఆస్తిని సమష్టిగా కలిగివుండి, అంతా కలసి ఒకచోట జీవించడాన్ని సమష్ఠి కుటుంబ వ్యవస్థ అంటారు. అయితే కాలక్రమంలో నగరీకరణ, పారిశ్రామికీకరణ, విద్యావ్యాప్తి, జీవనోపాధి కోసం ప్రజలు వలస వెళ్లడం వంటి పరిస్థితుల నేపథ్యంలో ఈ ఉమ్మడి కుటుంబ వ్యవస్థ క్రమంగా బలహీనపడుతూ వస్తోంది.
5. జాతిపరమైన విభాగాలు
ఒకే విధమైన శారీరక లక్షణాలున్న సామాజిక సమూహాలను జాతి అంటాం. భారతీయ సమాజంలోని ప్రజలందరికీ ఒకే రకమైన శారీరక లక్షణాల్లేవు. ఉదాహరణకు జమ్మూకశ్మీర్, హిమాచల్ ప్రదేశ్‌ల్లోని ప్రజల శారీరక లక్షణాలకు, ఈశాన్య రాష్ట్రాల్లోని ఖాసా, ఖాసి, నాగా, మిజోలాంటి జాతి సమూహాలకు; దక్షిణ భారతదేశంలోని ప్రజల శారీరక లక్షణాలకు చాలా తేడా కనిపిస్తుంది. అంటే వివిధ జాతులకు సంబంధించిన లక్షణాలున్న ప్రజలు భారతీయ సమాజంలో ఉన్నారు.
6. భాషాపరమైన విభాగాలు
భారత రాజ్యాంగం ప్రకారం దాదాపు 22 భాషలు.. వివిధ సమాజ, మానవ శాస్త్రవేత్తల అంచనా ప్రకారం 1,652 భాషలు మాట్లాడే ప్రజలు ఈ దేశంలో ఉన్నారు. సమాజ శాస్త్రవేత్తలు ఈ భాషలను ప్రధానంగా ఐదు రకాలుగా వర్గీకరించారు. అవి..
1. ఆస్ట్రిక్ భాషా సమూహం
2. ఇండో ఆర్యన్ భాషా సమూహం
3. ద్రవిడియన్ భాషా సమూహం
4. సైనో టిబెటన్ భాషా సమూహం
5. ఇండో యూరోపియన్ భాషా సమూహం
”భారతదేశంలో అత్యధికంగా మాట్లాడే భాష హిందీ. వరుసక్రమంలో తెలుగు, బెంగాలీ, మరాఠీ, తమిళం, ఉర్దూ, గుజరాతీ, మలయాళం, కన్నడ, ఒరియా, భోజ్‌పురి, పంజాబీలు తర్వాతి స్థానాల్లో ఉన్నాయి.”
7. మతపరమైన విభాగాలు
భారతీయ సమాజంలో వివిధ మతాలవారు జీవిస్తున్నారు. ఇందులో ప్రధానమైనవి హిందూ, ఇస్లాం, క్రైస్తవం, సిక్కు, బౌద్ధం, జైనం, జొరాస్ట్రియన్. ఈ మతాల ప్రజలంతా భారతీయ సమాజంలో సమ్మిళితమై, వినూత్నమైన భారతీయ సంస్కృతి ఆవిర్భావానికి దోహదం చేశారు. ఈ మతాల్లో చాలావాటికి మతగ్రంథాలున్నాయి. తాత్విక సిద్ధాంతాలు, ఆచారాలున్నాయి. వాటికి సంబంధించిన ఆచార వ్యవహారాలున్నాయి. ఇవన్నీఉన్నా భారతదేశం భిన్నత్వంలో ఏకత్వ లక్షణాన్ని అడుగడుగునా, అనుక్షణం కనబరుస్తూ ఉంటుంది.
8. సాంస్కృతిక విభాగాలు
విశాలంగా భారతీయ సంస్కృతి అని చెప్పినా ఇది బహు సంస్కృతులతో కూడుకున్న సమాజం. ఉత్తర, దక్షిణ, మధ్య భారతం, ఈశాన్య రాష్ట్రాల సంస్కృతులు వేర్వేరుగా ఉంటాయి. వివిధ ప్రాంతాల్లో వివిధ రకాలైన సంస్కృతులు కనిపిస్తాయి.
9. ఏకత్వ భావన
విభిన్న జాతులు, మతాలు, భాషలు, కులాలు, సంస్కృతులకు చెందిన ప్రజలున్నా, వివిధ రకాల భౌగోళిక పరిస్థితులున్నా ప్రజలంతా భారతీయులే అనే ఏకత్వభావన ఇక్కడి విశిష్టత. అందుకే భారతదేశం భిన్నత్వంలో ఏకత్వమున్న బలీయమైన శక్తి అనే భావన అన్నివర్గాల్లో ఉంది. ఎప్పుడూ భిన్నత్వంలో ఏకత్వం అనుకుంటుంటాం. ఏమిటీ భిన్నత్వమంటే ఇవన్నీ చెప్పాలి.
ఇవన్నీ భారతీయ సమాజానికున్న ప్రధాన లక్షణాలు. వీటిలో కీలకమైన జాతి పరమైన విభాగాల్ని పరిశీలిస్తే..
ఒకేరకమైన శారీరక లక్షణాలున్న ప్రజలున్న సమాజం కాదు భారత్‌ది. కశ్మీర్, ఈశాన్య, దక్షిణ భారత ప్రజలను చూపిస్తే ముగ్గురూ మూడు దేశాలకు చెందిన వారిలా కనిపిస్తారు. సాంకేతికంగా భారత జనాభా గురించి రెండు రకాల శాస్త్రీయ వర్గీకరణలున్నాయి.
1. హెర్బర్ట్ రిస్లే వర్గీకరణ
2. బి.ఎస్.గుహ వర్గీకరణ
రిస్లే వర్గీకరణ
1931 జనాభా లెక్కల కోసం చేసిన సర్వేలో భాగంగా జాతి లెక్కలను సేకరించారు. 1931 తర్వాత మళ్లీ 2011లోనే ఈ జాతి, కులాలకు సంబంధించిన లెక్కలు సేకరించారు. 1931 జనాభా లెక్కల ఆధారంగానే దేశంలో రిజర్వేషన్లు కల్పించారు. బ్రిటిష్ మానవ శాస్త్రవేత్త రిస్లే 1931 జనాభా లెక్కల ఆధారంగా భారత్‌లో 7 రకాల జాతి సమూహాలున్నాయని వర్గీకరించారు.
1. టర్కో-ఇరానియన్: వాస్తవికంగా ఈ జాతి లక్షణాలు కచ్చితంగా లేవు. జమ్మూకశ్మీర్.. పైనున్న బెలూచిస్థాన్, ప్రస్తుత పాకిస్థాన్ సరిహద్దుల్లోని జనాభాలో ఈ టర్కో-ఇరానియన్ లక్షణాలు కనిపిస్తాయి.
2. ఇండో ఆర్యన్: ఉత్తర భారతదేశంలోని పంజాబీలు, రాజ్‌పుత్‌లు, కాశ్మీరీల్లాంటి వారు.
3. సైతో ద్రవిడియన్: ఇది మధ్య భారతదేశంలోని ప్రజల్లో.. ముఖ్యంగా మరాఠా బ్రాహ్మణులు, కూర్గ్ ప్రాంతాల్లోని కూర్గీల్లో కనిపిస్తుంది. జనరల్ మానిక్‌షా, జనరల్ కరియప్పలు ఈ కూర్గీలే. ఈ సైతో ద్రవిడియన్లు ఆర్యులు కారు.. ద్రవిడియన్లూ కారు.
4. ఆర్యో ద్రవిడియన్: ఉత్తరప్రదేశ్, బిహార్, రాజస్థాన్ ప్రాంతాల్లోని ప్రజలు.
5. మంగోలో ద్రవిడియన్: పసుపుపచ్చ రంగులో ఉంటారు. బెంగాలీలు.. ఖాయస్థాలు.
6. మంగోలాయిడ్: అసోం, ఈశాన్యంలోని గిరిజన తెగలు, నేపాల్, బర్మా సరిహద్దుల్లో అసోం, మేఘాలయ, నాగాలాండ్‌ల్లోని ప్రజలు.
7. ద్రవిడులు: తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్, కేరళ, తమిళనాడు.. దక్షిణ భారతదేశంలోని ప్రజలు.
బీఎస్ గుహ వర్గీకరణ
రిస్లేకు కాస్త భిన్నంగా ఉంటుంది. భారత్‌కు సంబంధించి చాల కీలకమైన, శాస్త్రీయమైన వర్గీకరణ. గుహ ప్రకారం 6 రకాలైన జాతి సమూహాలున్నాయన్నారు.
1. నీగ్రిటో: భారత్‌లోని జనాభాలో నీగ్రిటో లక్షణాలున్నాయా? లేవా? అనే చర్చ జరిగింది. భారత్‌లోని కొన్ని తెగల్లో ముఖ్యంగా కొచ్చిన్ ప్రాంతంలోని కడారులు తెగ; నాగాలాండ్‌లో అంగానీ నాగా తెగ; తూర్పు బిహార్‌లోని రాజ్‌మహల్ కొండ జాతుల ప్రజలు; అండమాన్‌లోని కొన్ని తెగల్లో.. నీగ్రిటో జాతి లక్షణాలున్నాయని గుహ వాదించారు. రిస్లే వర్గీకరణ ప్రకారమైతే భారత్‌లో నీగ్రిటో జాతి లేదు. గుహ ఉన్నాయన్నారు. తర్వాతి కాలంలో ఇది నిజమని నిరూపితమైంది.
2. ప్రోటో ఆస్ట్రాలాయిడ్: ఈ జాతికి సంబంధించినవారు తూర్పు, మధ్య భారతదేశంలో చాలామంది విస్తరించి ఉన్నారు. వండా (జార్ఖండ్), కోల్‌లాంటి తెగల్లో ఈ ఆస్ట్రాలాయిడ్ జాతికి సమాంతరంగా ఉండే లక్షణాలు కనిపిస్తాయి. కాబట్టి వీరిని ప్రోటో ఆస్ట్రాలాయిడ్ అంటారు.
3. మంగోలాయిడ్స్: ప్రధానంగా ఈశాన్య రాష్ట్రాల్లో ఉన్న ప్రజలు.
4. మెడిటెర్రేనియన్స్: పంజాబ్, గంగానది లోయ ప్రాంతాల్లో ఉండేవారు. కర్ణాటక, తమిళనాడులోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో కూడా ఈ జాతి లక్షణాలు కనిపిస్తాయి. ఎక్కువ మేర మాత్రం పంజాబ్, పశ్చిమ ఉత్తరప్రదేశ్ ప్రాంతాల్లో ఉంటారు.
5. బ్రాకీ సెఫాల్స్: గుండ్రని తల ఉండేవారిని బ్రాకీ సెఫాల్స్ అంటారు. వీరు మధ్య ఆసియా పర్వత ప్రాంతాల నుంచి వచ్చిన జాతి అని సమాజ శాస్త్రవేత్తలంటారు. ఈ జాతిలో శరీర ఛాయ తెలుపుగా ఉంటుంది. ముఖం, శరీరంపై రోమాలు దట్టంగా ఉంటాయి. ముఖం గుండ్రంగా ఉంటుంది. ఇలాంటివారు గుజరాత్, బెంగాల్ ప్రాంతాల్లో.. కర్ణాటకలోని కూర్గ్ ప్రాంతంలో ఎక్కువగా కనిపిస్తుంటారు. ముంబై, గుజరాత్‌ల్లోని పార్సీల్లో కూడా ఇలాంటి లక్షణాలుంటాయి.
6. నార్డిక్: వీళ్లను ఆర్యుల నుంచి జాతిగా పరిగణించారు. భారత్‌లో ఉన్న చాలా ప్రాంతాల్లో వీరుంటారు. ఎక్కువగా మాత్రం పశ్చిమ, ఉత్తర భారతదేశంలో కనిపిస్తారు. భారత్‌లో జాతి లక్షణాలను అర్థం చేసుకోవటానికి ఈ రెండు వర్గీకరణలూ ప్రధానమైనవి. మెడిటెర్రేనియన్ బృందంలోనే దక్షిణ భారత్‌లోని ద్రవిడియన్లను గుహ చేర్చారు.
భాషాపరమైన వర్గీకరణలు
సమాజ శాస్త్రవేత్తల ప్రకారం దాదాపు 1,652 భాషలు భారతదేశంలో వాడుకలో ఉన్నట్లు అంచనా. వివిధ భాషలు మాట్లాడే ప్రజలను 5 సమూహాలుగా విభజించారు. జాతి సమూహాల్లాగానే భాషా సమూహాలివి.
1. ఆస్ట్రిక్ భాషా కుటుంబం: మధ్య భారత్‌లోని గిరిజన తెగలు మాట్లాడే భాషలు. ఉదాహరణకు మధ్యప్రదేశ్‌లోని సంతాల్, జార్ఖండ్‌లోని ముండా, బిహార్‌లోని హో.
2. ఇండో ఆర్యన్ భాషా కుటుంబం: భారత్‌లో అత్యధిక ప్రజానీకం మాట్లాడే భాషలు ఈ సమూహం కిందికి వస్తాయి. ఉదాహరణకు హిందీ, బెంగాలీ, మరాఠీ, గుజరాతీ, ఒరియా, పంజాబీ, బీహారీ, రాజస్థానీ, అస్సామీ, సంస్కృతం, సింధీ, ఉర్దూ, కాశ్మీరీ. దాదాపు మూడింట రెండొంతుల మంది ఈ ఇండో ఆర్యన్ భాషా కుటుంబం కిందికే వస్తారు.
3. ద్రవిడియన్ భాషా కుటుంబం: తెలుగు, తమిళం, కన్నడ, మలయాళం.
4. సైనో టిబెటన్ భాషా కుటుంబం: ఈశాన్య రాష్ట్రాల్లో ఖాసా, ఖాసి, నాగా, మిజో తదితర తెగలు మాట్లాడే భాషలు (భాషల పేర్లు కూడా ఇవే) దీనికిందికి వస్తాయి.
5. ఇండో యూరోపియన్ భాషా కుటుంబం: బ్రిటిష్, పోర్చుగీసు, ఫ్రెంచి దేశాల భాషలను చాలామంది మన దేశంలో కూడా మాట్లాడుతారు.
సమ్మిళిత సమాజం
భారత సమాజమంత వైవిధ్య సమాజం గతంలోనే కాదు ఇప్పటికీ కూడా ప్రపంచంలో ఎక్కడా లేదు. చారిత్రకంగా కూడా భారతీయ సమాజ సంస్కృతి అన్ని రకాల ప్రజలను, మతాలను ఆహ్వానించింది. వ్యాపారం, మతం, జ్ఞానం.. ఇలా రకరకాల వాటికోసం ఇక్కడికి వచ్చారు. వారందరినీ ఎంతో సహనంతో తనలో ఇముడ్చుకుందీ సమాజం. అందుకే ఆయా మతాలు, భాషలు ఇక్కడ స్థిరపడ్డాయి. పురాతన సమాజాలు చాలా అంతరించి పోయాయి. అయినా ఈ భారతీయ సమాజం ఇంకా నిలబడి ఉందంటే సహనంతో వాటన్నింటినీ తనలో సమ్మిళితం చేసుకోవడమే.
ఎందులోనూ చేరని విశిష్టత
ప్రపంచ జనాభాను మానవ శాస్త్రవేత్తలు నాలుగు సమూహాలుగా వర్గీకరించారు.
1. ఆస్ట్రాలాయిడ్ (ఉత్తర అమెరికా, కెనడా ప్రాంతాల వారు)
2. కాకసాయిడ్ (ఐరోపా ప్రజలు)
3. మంగోలాయిడ్ (జపనీస్, చైనీస్)
4. నీగ్రిటో-నీగ్రాయిడ్ (ఆఫ్రికా)
భారత ప్రజలు మాత్రం ఈ నాలుగింటిలో దేనికీ కచ్చితంగా చెందకపోవడం విశిష్టాంశం. ఇందుకు చారిత్రక, భౌగోళిక కారణాలు చాలా ఉన్నాయి. ప్రపంచంలోని చాలా జాతి సమూహాలు భారత సంస్కృతి, జీవన విధానంలో సమ్మిళితమై పోయాయి. మధ్య ఆసియా నుంచి వచ్చి దాడులు చేసి ఇక్కడ స్థిరపడిపోయారు. యూరోప్‌తో పాటు ఆఫ్రికా నుంచి వచ్చి ఇక్కడే స్థిరపడ్డట్లు ఆధారాలున్నాయి. మొదటి నుంచీ కూడా భారతీయ సంస్కృతి ఎవ్వరితోనూ ఘర్షణ పడలేదు. అందరినీ తనలో మిళితం చేసుకుంది. అందుకే వివిధ జాతి లక్షణాలు వివిధ ప్రాంతాల్లో కనిపిస్తుంటాయి. ఇండో ఆర్యన్‌లో కొంతమేరకు ఆస్ట్రాలాయిడ్, కాకసాయిడ్ లక్షణాలు కనిపిస్తాయి.

 

APPSC | TSPSC Group II Paper I సామాజిక మినహాయింపు – వైక‌ల్యం

* 2.68 కోట్ల బాధితులు
* చేయూత.. సమాజం బాధ్యత

• వైకల్యం.. కోట్ల మందికి పైగా భారతీయులను ఏదో ఒక రూపంలో అశక్తులను చేస్తున్న సామాజిక సమస్య. శారీరకంగా లేదా మానసికంగా సాధారణ జీవనం సాగించలేని నిస్సహాయ స్థితి వీరందరిదీ.. ఇలాంటి వారిని ఆదుకోవాలని భారత రాజ్యాంగం నిర్దేశిస్తోంది. ప్రభుత్వాలు వివిధ పథకాలతో వారి సామాజిక జీవన స్థితిగతులను మెరుగుపరుస్తూ.. ఆత్మవిశ్వాసాన్ని నింపేందుకు ప్రయత్నిస్తున్నాయి. తెలంగాణలోనూ ఈ దిశగా కృషి జరుగుతోంది. వికలాంగులకు అండగా నిలవడం అనేది సమాజం బాధ్యత కూడా. వైకల్యం అంటే ఏమిటి? ఎన్ని రకాలు? గణాంకాలేం చెబుతున్నాయి? ప్రభుత్వం అందిస్తున్న చేయూత ఏమిటి? తదితర అంశాల గురించి తెలుసుకోవడం ద్వారా – టీఎస్‌పీఎస్సీ పరీక్షల్లో జనరల్ స్టడీస్ విభాగంలోని సోషల్ ఎక్స్‌క్లూజన్ సబ్జెక్టుపై మంచి అవగాహన సాధ్యమవుతుంది.
• వివిధ కారణాల వల్ల సామాజిక ప్రక్రియలకు సాధారణ స్థాయిలో స్పందించలేని పరిస్థితినే వైకల్యం అంటారు. దీన్నే నిస్సహాయత లేదా అశక్తత అని కూడా పేర్కొనవచ్చు. ఈ వైకల్యం ఉన్నవారు సమాజంలో కలవలేకపోవడం లేదా సమాజం ఈ బాధితులను వెలి వేయడం వల్ల విలువైన మానవ వనరులు అసంతృప్తికి గురవుతున్నాయి. ఇది సమాజానికి రుణాత్మక సందేశాన్ని పంపే ప్రమాదం ఉంది. వైకల్యం వల్ల సామాజిక మినహాయింపు (సోషల్ ఎక్స్‌క్లూజన్) ఏర్పడుతుంది.
  * వైకల్యం శారీరక, మానసిక కోణాల్లో కనిపించవచ్చు. వృద్ధాప్యం, అంగవైకల్యం వల్ల ఏర్పడేదాన్ని శారీరక వైకల్యంగా గుర్తించవచ్చు. మానసిక బలహీనతల వల్ల వచ్చేది మానసిక వైకల్యం.
• సామాజిక, ఆర్థిక పరిస్థితుల వల్ల సామాజిక ప్రక్రియల్లో క్రియాశీలకంగా పాల్గొనలేని పరిస్థితి కొన్ని సందర్భాల్లో ఏర్పడుతుంది. ఇలాంటి పరిస్థితిని కూడా వైకల్యంగా గుర్తిస్తారు. ఉదాహరణకు.. హెచ్ఐవీ లాంటి ప్రమాదకర పరిస్థితుల వల్ల నిస్సహాయులు కావడం, వితంతువులు, ఆర్థిక పరిస్థితి దెబ్బతిని నిస్సహాయులైనవారు (చేనేత, బీడి కార్మికులు). ఇలాంటి అశక్తులను సమన్వయం చేసుకోవడం రాజ్యం, సమాజం బాధ్యత.

ఎందుకంటే..

* మానవ ధర్మాన్ని ప్రదర్శించడానికి
* సమాజ స్థిరత్వాన్ని కాపాడటానికి
* సమాజంలోని వ్యక్తుల్లో అసంతృప్తి ప్రబలకుండా చూసేందుకు
* భవిష్యత్తు సమాజానికి సరైన సూచనలు ఇవ్వడానికి
* సమగ్ర మానవ అభివృద్ధి ద్వారా సమాజంలో ఉన్నత ప్రమాణాలు ఆవిష్కరించేందుకు
* ప్రభుత్వం సామాజిక ధర్మకర్తృత్వాన్ని ప్రదర్శించడానికి
* సమాజంలోని వ్యక్తుల మధ్య ఆదర్శనీయ సంబంధాలను ఏర్పరిచి మానవ ఉన్నతత్వాన్ని వ్యక్తపరిచేందుకు
* ఉన్నత ప్రమాణాలు ఏర్పరిచి ప్రపంచస్థాయి గుర్తింపు పొందేందుకు
* సామాజిక సమ్మిళితాన్ని (సోషల్ ఇన్‌క్లూజన్) సాధించి జీవన దృఢత్వాన్ని, ఆర్థిక సూచికలను మెరుగు పరుచుకునేందుకు..

ఆదేశిక సూత్రాల్లో..

• వైకల్యాన్ని / అశక్తతను గుర్తించిన భారత రాజ్యాంగం ఆర్టికల్-15లో వివిధ సాంఘిక సన్నివేశాల్లో వికలాంగుల కోసం ప్రత్యేక ఏర్పాట్లు చేయాలని స్పష్టంగా సూచించింది. ఆదేశిక సూత్రాల్లోని ‘ప్రజల జీవన ప్రమాణాలను పెంచడం’, ‘రాజ్య సంక్షేమ భావనలు’ లాంటివి అశక్తతను దృష్టిలో పెట్టుకుని నిర్దేశించినవే.

వికలాంగులకు అండగా..

చట్టం: 1995లో వైకల్యం ఉన్న వ్యక్తుల కోసం భారత పార్లమెంటు ఒక చట్టాన్ని రూపొందించింది. దీనిద్వారా వారికి సమాన అవకాశాల కల్పన, హక్కులకు భద్రత, అన్నింటిలో వారి భాగస్వామ్యం ఉండేలా అవకాశాలను (equal opportunity protection of rights and full participation) కల్పించింది. నిస్సహాయ వ్యక్తులకు స్వేచ్ఛాయుత వాతావరణంలో విద్య, ఉపాధి, వృత్తి నైపుణ్యాలు వంటివాటిని సమకూర్చి తగిన భద్రత, ప్రోత్సాహకాలను ఇవ్వాలని ఈ చట్టంలో పేర్కొన్నారు. 2006లో ఈ చట్టానికి సవరణలు చేసి నిస్సహాయతను మరింత సమర్థంగా ఎదుర్కొనే ప్రయత్నం చేశారు.
విధానం: 2006లో వికలాంగుల కోసం ఒక జాతీయ విధానం (నేషనల్ పాలిసీ ఫర్ పర్సన్స్ విత్ డిసేబుల్డ్) వెలువడింది. వైకల్య సమస్యలను ఎదుర్కొనేందుకు అధీకృత మంత్రిత్వ శాఖగా న్యాయ, సాధికారక మంత్రిత్వ శాఖ (మినిస్ట్రీ ఆఫ్ సోషల్ జస్టిస్ అండ్ ఎంపవర్‌మెంట్)ను గుర్తించారు. ఈ మంత్రిత్వ శాఖ కింద ఏర్పాటు చేసిన వికలాంగ సంక్షేమ శాఖ (డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ డిసేబుల్డ్ వెల్‌ఫేర్) ద్వారా అశక్తులకు విద్య, ఉపాధి, సామాజిక భద్రత, ప్రత్యేక రక్షణ కేంద్రాలను ఏర్పాటు చేయాలని నిర్ణయించారు.

తెలంగాణలో చేయూత

1. ఆసరా పథకం

• తెలంగాణ ప్రభుత్వం వివిధ రకాలుగా అశక్తులైన వారికి పెన్షన్ సౌకర్యాన్ని కల్పించింది. సామాజిక భద్రతని అందించడం ద్వారా వారిలో ఆత్మవిశ్వాసాన్ని పెంపొందిస్తోంది.

2. ఆర్థిక పునరుజ్జీవనం

• ఎస్సీ, ఎస్టీ, బీసీ, మైనార్టీలకు చెంది, లక్ష రూపాయల్లోపు వార్షిక ఆదాయం ఉన్న స్త్రీ, పురుషులు.. ఏదైనా ఉత్పత్తికి సంబంధించి యూనిట్లను ఏర్పాటు చేసుకోవాలనుకుంటే లక్ష రూపాయల వరకు రుణ సౌకర్యాన్ని ప్రభుత్వం కల్పిస్తుంది. ఇందులో 50 శాతం సబ్సిడీగా ఇస్తారు. 21-40 ఏళ్ల వయసున్న వారు అర్హులు.

3. ఐడీపీడీ పథకం (ఇన్‌క్లూజర్ డెవలప్‌మెంట్ ఫర్ పర్సన్స్ విత్ డిసెబిలిటీ)

• సొసైటీ ఫర్ ఎలిమినేషన్ ఆఫ్ రూరల్ పావర్టీ ద్వారా ఈ కార్యక్రమం అమలవుతోంది. ఆర్థిక సహాయాన్ని అందిస్తూ వికలాంగులను ఆదుకునే ప్రయత్నం జరుగుతోంది. తెలంగాణ వ్యాప్తంగా, 1,98,207 మంది ఈ పథకం పరిధిలోకి వచ్చారు. వీరిని 20,368 స్వయం సహాయక బృందాలుగా ఏర్పాటు చేశారు. తిరిగి ఈ బృందాలను 436 మండల వికలాంగ సమాఖ్యలుగా విభజించారు. వీటిని 9 జిల్లా సమాఖ్యలుగా ఏర్పరిచారు.

4. తెలంగాణ రాష్ట్ర వికలాంగుల సహకార కార్పొరేషన్

• వికలాంగుల స్థితిగతులను దృష్టిలో పెట్టుకుని అనేక విధాలుగా వారికి అండగా నిలుస్తుంది. అవి..
  * తేలికగా కదిలేందుకు సహాయపడే పరికరాల మంజూరు
  * వివిధ సాంకేతిక, సాంకేతికేతర విభాగాల్లో శిక్షణ
  * మార్కెటింగ్, ఉపాధి కల్పన, ఉత్పత్తి యూనిట్ల సరఫరా
  * భిన్న రకాల వైకాల్యాన్ని గుర్తించి సర్దుబాటు చర్యల ఏర్పాటు
  * విద్యార్జనకు ఉపకరించే పరికరాల సమకూర్పు

5. సీపీడీఎల్ (సెంటర్ ఫర్ పర్సన్స్ విత్ డిసెబిలిటీ లైవ్లీహుడ్)

• వికలాంగులు జీవించేందుకు కావాల్సిన కనీస సౌకర్యాలను కల్పిస్తుంది.

6. ఎస్ఏడీఏఆర్ఈఎం (సాఫ్ట్‌వేర్ ఫర్ అసెస్‌మెంట్ ఆఫ్ డిసేబుల్డ్ ఫర్ ఆక్సెస్ రిహాబిలిటేషన్ అండ్ ఎంపవర్‌మెంట్)

• ఇది ఒక వెబ్‌సైట్. దీని ద్వారా వికలాంగులకు సంబంధించిన రిజిస్ట్రేషన్లు, సౌకర్యాలు వంటివన్నీ ఆన్‌లైన్ ద్వారా పొందవచ్చు. కేంద్రీకృత డేటాబేస్ ఏర్పాటు, తద్వారా నిర్ణయీకరణకు ఉపకరించే విధంగా దీన్ని రూపొందించారు.

* జాతీయంగా షెడ్యూల్డ్ కులాల జనాభాలో 2.45 శాతం, షెడ్యూల్డ్ తెగల జనాభాలో 2.05 శాతం, ఇతరుల్లో 2.18 శాతం మంది వికలాంగులున్నారు.
* జాతీయంగాను, తెలంగాణలోనూ వైకల్యంతో బాధపడుతున్న వారిలో 75 శాతం మంది గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో జీవిస్తున్నారు.

ఆర్థికసాయం.. స్వయంఉపాధి కల్పన

• తెలంగాణలో వైకల్యాన్ని ఎదుర్కొంటున్న వారికి ఆర్థికపరమైన మద్దతు, స్వయం ఉపాధి కల్పన, అవసరమైన పరికరాల సరఫరా వంటి లక్ష్యాలను నిర్దేశించుకుని.. అశక్తులను ఆదుకునే ప్రయత్నం జరుగుతోంది.
  * వైకల్యం 49-79 శాతం మధ్య ఉన్నప్పుడే వికలాంగులకు ఇచ్చే మద్దతులు లభిస్తుంది.
  * 80 శాతానికి మించితే ప్రత్యేక ఏర్పాట్ల ద్వారా సంరక్షిస్తారు.
• తెలంగాణలో నిర్వహించిన ‘ఇంటింటా సర్వే’ గణాంకాల ప్రకారం రాష్ట్రంలో 5.1 లక్షల మంది వికలాంగులున్నారు. ఈ వివరాల ప్రకారం చూస్తే తెలంగాణ జనాభాలో 1.4 శాతం మంది వికలాంగులున్నట్లు తెలుస్తోంది. అయితే ఇది జాతీయ సగటు 2.21 శాతం కంటే బాగా తక్కువగా ఉన్నట్లుగా భావించవచ్చు.
• 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం తెలంగాణలో 2.1 శాతం మందికి వైకల్యం ఉన్నట్లు గణాంకాలు చెబుతున్నాయి. అలాగే హైదరాబాద్‌లోని ఇండియన్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ పబ్లిక్ హెల్త్, లండన్ స్కూల్ ఆఫ్ హైజీన్ అండ్ ట్రోపికల్ మెడిసిన్ (ఎల్ఎస్‌హెచ్‌టీఎమ్) సర్వే ప్రకారం వైకల్య శాతం 12.2గా ఉంది. అయితే ఫ్లోరైడ్ లాంటి ప్రభావాలతోపాటు ఇతర కారణాలు పేర్కొంటూ భారతదేశంలో అభివృద్ధి చెందిన రాష్ట్రాల్లో తెలంగాణలోనే తీవ్రత ఎక్కువ అని ఆ సంస్థలు తెలిపాయి.

 

APPSC | TSPSC Group II Paper I సామాజిక మినహాయింపు –  సమాజంలో ‘మధ్యతరగతి’

• సామాజిక జీవన క్రమంలో మధ్య తరగతి అనే మాట వినని వారుండరు. వీరి జీవితమంతా మధ్యస్థమే.. అసలు మధ్య తరగతి వారంటే ఎవరు? ఈ ప్రశ్నకు సమాధానం సంక్లిష్టంగా ఉంటుంది. మన దేశంలో అత్యధిక సంఖ్యలో ఉండేది మధ్య తరగతి ప్రజలే. ఆదాయం, సామాజిక జీవనం తదితర లెక్కల ఆధారంగా రకరకాలుగా వీరిని విశ్లేషించవచ్చు. టీఎస్‌పీఎస్సీ పరీక్షల్లో సోషల్ ఎక్స్‌క్లూజన్ సబ్జెక్టులోని ప్రధానాంశాల్లో మధ్య తరగతి ఒకటి.
• మధ్యతరగతి అనే పదాన్ని నిర్వచించడం ఒక రకంగా సంక్లిష్టమైన ప్రయత్నం. సాంఘిక హోదా, వార్షికాదాయం, సామాజిక లక్షణాల ఆధారంగా ‘మధ్యతరగతి’ అనే సాంఘిక సమూహాన్ని వర్ణించవచ్చు.
  »‘సాంఘిక హోదా’ కోణంలో చూస్తే.. మధ్యతరగతిని సామాజిక గుర్తింపు అధికంగా ఉన్న వృత్తిదారుల సమూహంగా భావించవచ్చు.»కేంబ్రిడ్జ్ నిఘంటువు (డిక్షనరీ) నిర్వచనం ప్రకారం.. ‘విద్యాధికులైన వైద్యులు, న్యాయవాదులు, ఉపాధ్యాయులు మొదలైన వారి సమూహం. మంచి ఉద్యోగంతోపాటు చెప్పుకోదగిన ఆదాయం కలిగినవారు.’ (పట్టిక – 1 చూడండి)

• సామాజిక భిన్నత్వాన్ని దృష్టిలో పెట్టుకుని ఆదాయ కోణంలో మధ్యతరగతిని ముఖ్య ఆదాయ తరగతిగా విశ్లేషించారు. ఆదాయంతో సంబంధం లేకుండా వివిధ సామాజిక పరివర్తనలు, ప్రక్రియల్లోని ప్రబల భాగస్వామ్యం ఆధారంగా ‘సామాజిక మధ్యతరగతి’ని నిర్వచించవచ్చనే అభిప్రాయం కూడా ఉంది.

»సంప్రదాయ, ఆధునికతకు మధ్య పరివర్తన దశల్లో ప్రతిబింబించే సామాజిక వర్గమే మధ్యతరగతి వర్గం. వివిధ సామాజిక అంశాల్లో ‘పరిపక్వత’ స్థాయిని ప్రామాణికంగా తీసుకుని ఈ విధమైన సామాజిక విభజన చేశారు. (పట్టిక – 2 చూడండి)

మధ్యస్థమే..

• మధ్యతరగతి అనేది అటు సంప్రదాయ, ఇటు ఆధునికతకు మధ్య రకంగా ఉంటుంది. కొన్ని సన్నివేశాల్లో ఆధునిక లక్షణాలు ప్రస్ఫుటంగా కన్పిస్తున్నట్లే ఉన్నా.. మరికొన్ని సందర్భాల్లో ‘ఆధునికత’ అదృశ్యమై సంప్రదాయం ప్రాబల్యం వహిస్తున్నట్లుగా ఉంటుంది. ఒక రకంగా ‘మధ్యతరగతి’ వర్గం సంప్రదాయ, ఆధునికతల సమ్మేళనంగా ఉంటుంది.

 

»ఆర్థిక సంస్కరణల నేపథ్యంలో 2001-2011 మధ్య జరిగిన ఆర్థిక పరిణామాలను దృష్టిలో పెట్టుకుని ‘పీఈడబ్ల్యూ రిసెర్చ్ స్టడీ’ జరిపిన అధ్యయనాల ప్రకారం… భారతదేశంలో ‘మధ్య ఆదాయ తరగతి’ సామాజిక చట్రంలో ఏ విధంగా ప్రతిబింబిస్తుందో పట్టిక-3లో చూడవచ్చు.

మధ్యతరగతి లక్షణాలు

»దేశంలోని మొత్తం ప్రజానీకంలో వీరిదే మెజారిటీ వాటా. దాదాపు 80% మంది ఈ వర్గానికి చెందినవారే.
»మధ్యతరగతిలో కూడా దిగువ మధ్యతరగతికి చెందినవారు దాదాపు 77% మంది ఉన్నారు.
»గత దశాబ్ద కాలంలో దిగువ మధ్యతరగతిలోనే పెరుగుదల అధికంగా కనిపిస్తోంది (సుమారు 14%).
»ఆర్థిక సంస్కరణల ఫలితంగా పేదరికం తగ్గినా, ఆర్థిక వ్యవస్థలో దాని ప్రభావం ఆశించిన స్థాయిలో ధనాత్మకంగా రాణించలేదు.
»సామాజికంగానూ మధ్యతరగతి కుటుంబాల సంఖ్య అధికమే.
»కుటుంబ పరిమాణం రీత్యా మధ్యతరగతి కుటుంబాల్లోనే సభ్యుల సంఖ్య ఎక్కువ.
»మిగిలిన రెండు సామాజిక వర్గాలతో పోలిస్తే సంప్రదాయాలు, ఆచారాలు, కట్టుబాట్లు, పట్టింపులు ఈ వర్గంలోనే ఎక్కువ. ఉల్లంఘన కూడా అదే స్థాయిలో ఉంటుంది.
»పరిమిత వనరులు, అపరిమిత ఆశలతో అసంతృప్తికి గురవుతూ ఉంటారు.
»కుటుంబ వ్యవస్థలో సంఘర్షణ ఎక్కువ. విడాకుల రేటు కూడా మిగిలిన రెండు సామాజిక వర్గాల కంటే ఎక్కువే.
»సామాజిక విషయాల పట్ల అతి త్వరగా స్పందిస్తారు. ఏకీభవించే అంశాలు మాత్రం కనిపించవు. సామాజిక సమస్యల పట్ల విభిన్నత, ఏకీకరణ, పునరేకీకరణ లాంటి ప్రక్రియలు తరచూ జరుగుతూ ఉంటాయి.

 

1. మహిళలపై జరుగుతున్న ప్రధాన హింస రూపం ఏది?
జ: భర్త, బంధువుల దౌర్జన్యం
2. మానవ అక్రమ రవాణాపై అధ్యయనం జరిపిన కమిటీ ఏది?
జ: వర్మ కమిటీ
3. సామాజిక మినహాయింపు లక్ష్యం ఏమిటి?
ఎ) పెత్తనం
బి) అధికారం
సి) ప్రయోజనాలు గుత్తగా పొందడం
డి) పైవన్నీ
4. సామాజిక నిర్మితుల అధ్యయనానికి ఉపకరించేవి ఏవి?
జ: ఏకీభవించే లక్షణాలు,విభేదించే లక్షణాలు
5. కులాన్ని అంతర వివాహ సమూహంగా నియంత్రించడానికి కారణం ఏమిటి?
ఎ) శుద్ధత
బి) వృత్తి రహస్యత
సి) సంఘర్షణలు రాకుండా
డి) పైవన్నీ
6. కుల పంచాయతీ విధులు ఏమిటి?
ఎ) కార్యనిర్వాహక
బి) న్యాయ
సి) విధానపరమైన
డి) పైవన్నీ
7. తెలంగాణలో ఎన్ని ‘ఐటీడీఏ’లు ఉన్నాయి?
జ: 4
8. తెలంగాణలో ఆదిమ తెగ కానిది ఏది?
జ: ఏదీకాదు
9. అనాథలను తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఏ సామాజిక వర్గంలో చేర్చింది?
జ: బీసీ-ఏ
10. తెలంగాణలో మత్య్సకారుల పిల్లల కోసం ప్రత్యేక పాఠశాలను ఏ జిల్లాలో ఏర్పాటు చేశారు?
మెదక్
11. తెలంగాణ రాష్ట్రంలోని మొత్తం అంగన్‌వాడీలు ఎన్ని?
జ: 37,700
12. ఏ సంవత్సరాన్ని ‘అంతర్జాతీయ వైకల్య సంవత్సరం’గా గుర్తించారు?
జ: 1981
13. తాజా గణాంకాల ప్రకారం ముస్లింల జనాభా పెరుగదల రేటు ఎంత?
జ: 0.8%
14. నిర్భయ చట్టం ప్రకారం ఎన్ని సంవత్సరాల లోపు వారిని బాలలుగా పరిగణిస్తారు?
జ: 15
15. వివాహానంతరం యువకుడు బయటకు వెళితే … ?
జ: మాతృస్వామిక
16. ఒక వ్యక్తికి ఎన్ని రకాల ద్వితీయ బంధువులు ఉంటారు?
జ: 32
17. ‘వెట్టి’ కార్మిక నిషేధ చట్టాన్ని ఎప్పుడు చేశారు?
జ: 1976
18. తెలంగాణ రాష్ట్రంలో వృద్ధాప్య పింఛన్లు అందుకునేవారు (సుమారుగా) ఎంత మంది ఉన్నారు?
జ: 14 లక్షలు

APPSC | TSPSC Group II Paper I సామాజిక మినహాయింపు –  కుల‌వ్య‌వ‌స్థ‌

* సామాజిక స్థిరత్వం
* రాజకీయ ప్రాబల్యం

హిందూ సమాజంలో వ్యక్తి సామాజిక అంతస్తును కులం నిర్ధారిస్తుంది. ఇది ఇప్పటికీ చాలామేర ఆచరణలో ఉంది. కులవ్యవస్థ సూచించే వృత్తిని ఆచరించడం కూడా ఇంకా ఉంది. ఒక రకంగా కులం అనేది వ్యక్తి జీవనోపాధికి సంబంధించిన భద్రతను కల్పించింది. కులం ప్రజల్ని విభజించినా.. పరస్పరం ఆధారపడే తత్వం సమాజంలో కనిపిస్తుంది. ప్రతి కులం ఇతర కులాలపై ఆధారపడి జీవిస్తుంది.

• ముఖ్యంగా జాజ్‌మానీ (యాజమాన్య) వ్యవస్థను పరిశీలిస్తే.. గ్రామీణ సమాజాల్లో వివిధ కులాలవారు పరస్పరం వృత్తిపరమైన సేవలను అందించుకోవడం, వృత్తిపరమైన సేవలను స్వీకరించడం హక్కుగా, బాధ్యతగా భావిస్తారు. సేవలు స్వీకరించే వ్యక్తి యజమాని అయితే అందించే వ్యక్తిని ‘కామిన్’ అంటారు.. అంటే సేవకుడు. కొన్ని సందర్భాల్లో ఒక కులానికి సంబంధించిన వ్యక్తి యజమాని అయితే, మరో సందర్భంలో కామిన్ అవుతాడు. ఉదాహరణకు ఉన్నత కులస్థుడుగా భావించే ఒక వ్యక్తి ఇతర కులస్థుల ఇంటికి వెళ్లి సేవలందించే క్రమంలో యజమాని అయితే, ఆ సేవలకు ప్రతిఫలం తీసుకునే క్రమంలో కామిన్ అవుతాడు. ఈ జాజ్‌మానీ వ్యవస్థలో శ్రమవిభజన సూత్రం కూడా కనిపిస్తుంది. ప్రతి కులానికీ ఓ వృత్తి ఉంటుంది. ఆ వృత్తికి సంబంధించిన నైపుణ్యం ద్వారా సేవలందిస్తారు. తద్వారా జీవనోపాధి పొందుతారు. పరస్పర ఆధారితత్వం ఉంటుంది. చాలా సందర్భాల్లో ఆయా వృత్తులవారి నైపుణ్య ఆసరాలు లేకుండా కార్యక్రమాలు, సంస్కారాలు జరిగే అవకాశమే లేదు. ఉదాహరణకు వివాహాన్ని తీసుకుంటే.. పెళ్లి అదే కులంలోని వారితో జరిగినా, ఇతర కులాల ప్రమేయం ఇందులో వివిధ రూపాల్లో కనిపిస్తుంది. జాజ్‌మానీ వ్యవస్థ కులవృత్తులకు సంబంధించినవారు పరస్పరం ఆదానప్రదానం చేసుకోవడం కనిపిస్తుంది. ఉదాహరణకు వ్యవసాయదారుడు వివిధ కులాల వారి నుంచి పలు రూపాల్లో సేవల్ని తీసుకుంటాడు. వారందరికీ ఏదో ఒక రూపంలో ప్రతిఫలం ఇస్తాడు. అంటే ప్రతి వృత్తి సేవలను అందించడంతో పాటు సేవలకు ప్రతిఫలం కూడా పొందుతుంది.

సమతౌల్య జీవనం… మానసిక స్థిరత్వం

• కులవ్యవస్థ జాజ్‌మానీ(యాజమాన్య) వ్యవస్థ ద్వారా సామాజిక సుస్థిరతకు దోహదం చేసిందనేది సామాజిక శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయం. అంతేకాకుండా వ్యక్తుల ప్రవర్తనను కూడా నియంత్రిస్తుంది. ప్రతివ్యక్తి నిర్దేశించుకున్న నియమనిబంధనలు, కట్టుబాట్లకు లోబడి ఉండాలి. వాటిని అతిక్రమిస్తే కుల నియమ నిబంధనలకు అనుగుణంగా శిక్షిస్తారు. కాబట్టి సమాజంలో అశాంతి, అస్థిరత ప్రబలకుండా ఈ వ్యవస్థ దోహదం చేసేది. ప్రతి కులానికి కులసంఘం ఉంటుంది. కుల పంచాయతీకి అందులోని సభ్యులందరిపైనా అధికారం ఉంటుంది. కులంలోనివారి మధ్య వచ్చే విభేదాలను (ఆస్తులు, వివాహ సంబంధ తగవులు వంటివి), ఇతర కులాలతో వచ్చే సమస్యలను ఈ కుల పంచాయతీలు తీర్చేవి. గ్రామీణ సమాజంలో ఒక రకమైన సమతౌల్య జీవనం ఉండేలా కుల పంచాయతీలు దోహదపడేవి. రెండు కులాల మధ్య ఘర్షణ వస్తే రెండు కులాల పెద్దలు కలిసి తీర్మానాలు చేసుకొని పరిష్కరించుకునేవారు. భారతీయ సమాజంలో సమతౌల్య జీవన విధానం కొనసాగడానికి ఈ కులవ్యవస్థ ఈ రకంగా దోహదపడేది. కులం ప్రజలను కొన్ని అంశాల్లో విడదీసినా సంఘర్షణలు ఏర్పడినప్పుడు కుల పంచాయతీలు, సంఘాల ద్వారా వాటిని పరిష్కరించుకునే వెసులుబాటు కులవ్యవస్థలో ఉండేది.
• కులవ్యవస్థ వ్యక్తులకు మానసిక స్థిరత్వాన్ని కూడా ఇస్తుంది. వ్యక్తికి సామాజిక అంతస్తు, వృత్తి, కులంలోనే వివాహం చేసుకునే హక్కు, ఏ రకమైన పరిస్థితుల్లోనైనా కుల సభ్యుల మద్దతు.. తదితరాలను అందిస్తుంది. కాబట్టి సమాజంలో వ్యక్తికి ఒంటరితనం ఉండదు. అస్థిరత్వం లేకుండా, ఒక రకమైన మానసిక శాంతిని కులం కల్పిస్తుంది. వృత్తి, జీవన విధానాలు, ఆచార వ్యవహారాలు, సంస్కృతుల పరంగా ఆధారపడేలా తీర్చిదిద్దింది కాబట్టి సంప్రదాయ పరిస్థితుల్లో కులం సామాజిక స్థిరత్వానికి కొంత దోహదం చేసింది.

అనర్థాలు.. సమస్యలు

• కులవ్యవస్థ సృష్టించిన ప్రధానమైన సమస్య అస్పృశ్యత. నిమ్న కులాలకు సంబంధించిన వారిని సమాజానికి దూరంగా ఉంచే పరిస్థితి తలెత్తింది. ఇలాంటి వారంతా అభివృద్ధికి సంబంధించిన అంశాల్లో దూరంగా ఉన్నారు. విద్య, ఉపాధి వంటి అవకాశాల్లోనే కాదు, భూమిపై యాజమాన్య హక్కు లేకపోవడం వంటి అంశాల్లో కూడా సమస్యలు చాలా ఉన్నాయి. ఈ ఉన్నత, నిమ్న వర్గాలుగా విభజితమవడం అనేది – కొందరు ఇతర మతాల్లోకి మారడానికి దారి తీసింది.
• కులవ్యవస్థలోని మరో అవలక్షణం పురుషాధిక్యత. స్త్రీల అంతస్తుల్లో చాలా తగ్గుదల.. వేదకాలంలో స్త్రీల అంతస్తు అధికమనే చెప్పినా, సంప్రదాయ కులవ్యవస్థలో మాత్రం అది అంతగా కనిపించలేదు. బాల్య వివాహాలు చేయడం, చిన్నతనంలోనే వైధవ్యం వచ్చిన వారికి పునర్‌వివాహం చేయకపోవడం, మహిళలకు విద్యను అంతగా అందుబాటులో ఉంచకపోవడం.. ఇలాంటివన్నీ వారిపట్ల వివక్షకు ఉదాహరణలే. కులాలకు అతీతంగా అన్నిచోట్ల స్త్రీలది దాదాపు ఇదే పరిస్థితి.
• ఒక కులానికి సంబంధించిన వారు ఆ కులవృత్తినే చేపట్టాలనే నిబంధన వల్ల ఇతర అంశాల్లో నైపుణ్యం సంపాదించే శక్తియుక్తులుండి కూడా చాలామంది వాటికి దూరమైపోవాల్సి రావడం కులవ్యవస్థ ఫలితమే. దేశ ఆర్థికాభివృద్ధి వేగవంతం కాకపోవడానికీ కులవ్యవస్థ ఆటంకంగా మారింది.
• కులం ఒకప్పుడు సమాజం సంఘటితంగా ఉండేదుకు దోహదం చేసినా ఆధునిక కాలంలో సమాజం విచ్ఛిన్నం కావడానికి కారణమవుతోంది. కులాలు – ఉపకులాలు, వాటికున్న వివిధ వృత్తులు, ఆచార వ్యవహారాలు విభిన్న కులాల మధ్య ఘర్షణకు దారితీసే పరిస్థితులున్నాయి. కొన్ని కులాలకే ప్రత్యేక అర్హతలున్న కారణంగా కులవ్యవస్థ కొన్ని సందర్భాల్లో ఆర్థిక, సామాజిక అసమానతలను సృష్టించింది. ఈ అసమానతల వల్ల సమాజంలో ఘర్షణలు మొదలయ్యాయి. సాంప్రదాయిక కులవ్యవస్థలో ఘర్షణలు తక్కువ.. ఎందుకంటే అంతా భూమిపైనే ఆధారపడి ఉండేవారు. కానీ నగరీకరణ, పారిశ్రామికీకరణ తర్వాత వాటి ఫలాలు కొన్ని కులాలకే ఎక్కువగా చేరడంతో సమస్యలు మొదలయ్యాయి. ముఖ్యంగా కేరళ, తమిళనాడు, మహారాష్ట్ర, బిహార్, ఉత్తరప్రదేశ్ వంటి చోట్ల ఉన్నత – నిమ్న కులాలకు మధ్య సంఘర్షణలు జరుగుతున్న పరిస్థితులున్నాయి. బిహార్‌లో కుల పోరాటాలు కూడా జరుగుతున్నాయి.
• రాజకీయపరమైన అనైక్యత మరో సమస్యగా మారింది. కులం రాజకీయ రంగంలో ప్రముఖపాత్రను పోషిస్తోంది. ప్రతి కులంలోనూ తమ వారిని సభ్యులుగా సమీకరించి రాజకీయపరమైన ఆధిపత్యాన్ని పొందాలనే పరిస్థితి ఆధునిక సమాజంలో ఏర్పడింది. దీంతో రాజకీయ సంఘర్షణలు కూడా కులం ప్రాతిపదికన జరుగుతున్నాయి. కులం ఆధారంగా రాజకీయ అధికారం పొందాలనుకుంటున్న పరిస్థితి కూడా ఉంది. ప్రజల అవసరాలు, సమస్యలు ప్రాతిపదికగా కాకుండా కుల ప్రాతిపదికగా అధికారం పొందాలనే భావన ఈ కులవ్యవస్థ సృష్టించిందే.

మారుతోంది సమాజం

• కులం అనేది అనేక సందర్భాల్లో సామాజిక, ఆర్థిక పరివర్తనకు ఆటంకంగా ఉంది. దీన్ని అధిగమించాలనే వాదన క్రమంగా పెరిగింది. కులవ్యవస్థ లక్షణాలను ప్రాతిపదికగా తీసుకొని స్వాతంత్య్రానంతర కాలంలో మార్పులు తీసుకు వచ్చేందుకు ప్రయత్నాలు జరిగాయి. ఫలితంగా పలు మార్పులొచ్చాయి కూడా. అందుకే స్వాతంత్య్రం నాటి కులవ్యవస్థకు ఇప్పటి కులవ్యవస్థకు చాలా తేడా ఉంది.
• ముఖ్యంగా కులాలు, వివాహాలు.. మహిళలు, బాల బాలికలకు సంబంధించి ప్రవేశపెట్టిన చట్టాల ఫలితంగా చాలా మార్పులొచ్చాయి. బ్రిటిష్ కాలంలో ప్రముఖ సంఘ సంస్కర్తలు రాజా రామ్మోహన్‌రాయ్, ఈశ్వరచంద్ర విద్యాసాగర్, వీరేశలింగం పంతులు వంటివారి కృషి వల్ల హిందూ సమాజంలో కులవ్యవస్థకు సంబంధించిన సాంఘిక దురాచారాలను రూపుమాపే కార్యక్రమాలు చేపట్టారు. సతీ సహగమనాన్ని, బాల్యవివాహాలను వ్యతిరేకించడం; మూఢ నమ్మకాలను పారదోలడం; వితంతు వివాహాలను ప్రోత్సహించడం వంటివాటివల్ల సమాజంలో అనేక ప్రయోజనకర మార్పులు వచ్చాయి. మహాత్మాగాంధీ, అంబేడ్కర్ వంటివారు అస్పృశ్యతను లేకుండా చేసేందుకు తీవ్రంగా కృషి చేశారు. వివిధ కులాల్లో చేతనాత్మకమైన దృష్టిని, ఆలోచనను తీసుకు రావడానికి విశేషంగా కృషి చేశారు.
• భారత్‌కు స్వాతంత్య్రం వచ్చాక పారిశ్రామికీకరణ, నగరీకరణ వల్ల గ్రామీణ ప్రాంతాల ప్రజలు తమ జీవన ప్రమాణాలను పెంచుకోవడానికి నగర ప్రాంతాలకు వలస వెళ్లారు. అన్ని కులాల వారు కలసి ఒకేచోట పనిచేయడం వల్ల కుల వివాదాలు తగ్గాయి. సామాజిక వివక్షలు, ఆంక్షలు తగ్గాయి. వివిధ కులాల వ్యక్తులు కలసి పనిచేయడం వల్ల అంతకుముందున్న అగాధం తగ్గింది. పారిశ్రామికీకరణలో కులాన్ని బట్టికాకుండా వ్యక్తి సామర్థ్యం, నైపుణ్యం ఆధారంగా జీవనోపాధి దొరుకుతుండటం వల్ల కుల ప్రాధాన్యం తగ్గింది. దీంతో చాలామంది వ్యక్తులు సాంప్రదాయిక కులవృత్తుల నుంచి సంప్రదాయేతర వృత్తుల్లోకి మారుతున్నారు. కులానికి, వృత్తికున్న అవినాభావ సంబంధం కూడా మారుతోంది. ఒక కులానికి చెందిన వృత్తిని మరో కులానికి చెందినవారు స్వీకరిస్తున్నారు. కులవృత్తులు అందరికీ అనుకూలంగా మారాయి. ఎవరైనా ఏ వృత్తినైనా స్వీకరించవచ్చు.. కావాల్సింది నైపుణ్యమే.
• మరో కీలక పరిణామం.. కులాంతర వివాహాలు. ఒకప్పుడు ఒక కులంలోని వారు అదే కులంలోని వారిని వివాహం చేసుకోవాలనే నియమం బలంగా ఉండేది. ఆధునిక సమాజంలో చట్టాలతో పాటు సమాజం కూడా కులాంతర వివాహాలను ఆమోదించే పరిస్థితి ఏర్పడింది. నేటి సామాజిక పరిస్థితుల్లో కులాంతర వివాహాలు పెరిగాయి. నాగరికత, విద్యలో వస్తున్న మార్పులు ఇందుకు కారణం కావొచ్చన్నది సామాజిక శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయం.
• స్వాతంత్య్రం వచ్చిన తొలి దశల్లో రాజకీయ, ఆర్థికాధికారం ప్రాబల్య కులాల చేతుల్లోనే ఉండేవి. సాంప్రదాయికంగా ఉన్నత కులాలు వేరు.. ప్రాబల్య కులాలు వేరు. రాజకీయ, ఆర్థిక వ్యవస్థను ప్రాబల్య కులాలే శాసించేవి. భారత రాజ్యాంగం ప్రసాదించిన కొన్ని హక్కుల వల్ల, రాజ్యాంగం ప్రవేశపెట్టిన కొన్ని అవకాశాల వల్ల అన్ని కులాలకు సంబంధించినవారు కూడా రాజకీయ, ఆర్థికరంగంలో ఉన్నత స్థితికి వచ్చే అవకాశం ఏర్పడింది. ఇప్పుడు రాజకీయ, ఆర్థిక, ఉద్యోగ రంగాల్లో ఉన్నతస్థితిలో ఉన్నవారిలో అన్ని కులాలవారూ ఉన్నారు. నిమ్న కులాల్లోనూ మార్పులొచ్చాయి. రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 14, 17ల ప్రకారమే కాకుండా అంటరానితనాన్ని నిషేధిస్తూ 1955లో వచ్చిన చట్టం; పౌరహక్కుల భద్రత చట్టం, ఎస్సీ ఎస్టీలపై వేధింపుల నిరోధక చట్టం; మహిళలకు ఆస్తిహక్కు; బాల్యవివాహాల రద్దు; హిందూ వివాహ చట్టంలో మార్పులు.. తదితర కొన్ని చట్టాల వల్ల నిమ్న కులాల హక్కులకు సంరక్షణ ఏర్పడింది. అప్పటివరకు ఉన్న సాంప్రదాయికతకు ఆంక్షలు తగ్గిపోయాయి.

సంస్కృతీకరణ.. పాశ్చాత్యీకరణ

• ఎం.ఎన్.శ్రీనివాసన్ అనే సామాజిక శాస్త్రవేత్త చెప్పిన ప్రకారం.. నిమ్న కులాల వ్యక్తులు ఉన్నత కులాల జీవనవిధానాన్ని, సంస్కృతీ సంప్రదాయాలను అనుసరించి, వారి ఆచార వ్యవహారాలను అనుకరించడం ద్వారా తాము కూడా ఉన్నత కులస్థాయికి చేరే ప్రయత్నం చేశారు. ఈ ప్రక్రియలో భాగంగా ఇప్పుడు చాలామంది నిమ్నకులాలవారు ఉన్నత కులస్థాయిని కోరుకుంటున్నారు. మరోవైపు ఉన్నత కులాలు, నిమ్నకులాలవారు విదేశీ జీవనవిధానాన్ని అనుకరించడం ద్వారా పాశ్చాత్యీకరణ పొందుతున్నారు. బ్రిటిష్ పరిపాలన కాలంలోని పాశ్చాత్య సంస్కృతి ప్రభావం వల్ల జీవన విధానంలో, ఆలోచన విధానంలో మార్పులు వచ్చాయి. ఈ రెండింటివల్ల కులవ్యవస్థలో చాలామార్పులు చోటుచేసుకున్నాయి.

అలాంటిదేం లేదు!

• మరి కులం అంతరిస్తోందా? అంటే ఆ పరిస్థితి కనిపించడం లేదు. సరికదా.. కులం రాజకీయ రూపం సంతరించుకుంటోంది. కులం రాజకీయ రంగంలో కీలకపాత్ర పోషిస్తోంది. కుల సంఘాలు ఆయా సభ్యులను సంఘటితం చేస్తున్నాయి. కులం వ్యక్తి పురోగతికి ఆటంకం కాదు. కానీ కులం కులసంఘాల రూపంలో శక్తిగా అవతరిస్తోంది. ముఖ్యంగా దక్షిణభారతంలో కులసంఘాలు విద్యాసంస్థల్ని, హాస్టళ్లను ప్రారంభిస్తున్నాయి. సేవారంగంలోనూ ఉన్నాయి. రాజకీయ అధికారాన్ని కూడా చేజిక్కించుకునే ప్రయత్నం చేస్తున్నాయి. కులాలు నేటికి వ్యవస్థీకృతమై పోయాయి.

ప్రాబల్య కులాలు

• ఎం.ఎన్.శ్రీనివాస్ ప్రాబల్య కులాల గురించి కూడా చెప్పారు. భారతదేశంలో రాజకీయ అధికారం సాంప్రదాయికంగా ఉన్న ఉన్నత కులస్థుల నుంచి సంఖ్యాపరంగా అత్యధికంగా ఉన్న మధ్యస్థ కులాల చేతుల్లోకి మారుతోందన్నది ఆయన మాట. ఐదు లక్షణాలున్న వాటిని ప్రాబల్య కులాలుగా ఆయన వర్గీకరించారు. అవి..
  1. సంఖ్యాపరంగా అధికంగా ఉండటం
  2. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో భూమిపై ఆధిపత్యం, యాజమాన్య హక్కు
  3. రాజకీయ, పరిపాలన అధికారానికి సామీప్యంగా ఉండటం
  4. నగరాల నుంచి వచ్చే ఆదాయం
  5. ఉన్నత విద్య
• వీటిలో తొలి మూడూ కీలకం. సంఖ్యాబలం, భూమిపై ఆధిపత్యం, రాజకీయ, పరిపాలన యంత్రాంగానికి దగ్గరగా ఉండేవారే ప్రాబల్య కులాలు. అధికారం వీరి చేతుల్లో ఉంటోంది. ఇప్పటికే కొన్ని కులాలు ప్రాబల్య కులాలుగా ఆవిర్భవించాయి. మరికొన్ని తమ సభ్యులను సమీకరించుకొని ఆవిర్భవించే ప్రయత్నం చేస్తున్నాయని శ్రీనివాస్ విశ్లేషించారు. ఉదాహరణకు కర్ణాటకలోని వక్కళిగులు, లింగాయత్‌లు ప్రాబల్య కులాలుగా ఆవిర్భవించారు. హరియాణాలో జాట్లు, తమిళనాట నాడార్లు, కేరళలో ఎజవాలు (ఒకప్పుడు అంటరానితనం అనుభవించినవారు), బిహార్‌లో భూమిహార్లు, యాదవ, కుర్మిలు; గుజరాత్‌లో పాటిదార్లు, తెలుగు రాష్ట్రాల్లో రెడ్డి, కమ్మ, కాపు కులాలు ప్రాబల్యంలో ఉన్నాయి. ఈ ప్రాబల్య కులాలు భూమిని నియంత్రణలో ఉంచుకోవటంతో పాటు, సంఖ్యాబలాన్ని సమీకరించుకొని రాజకీయశక్తులుగా ఎదుగుతున్నాయి.

సామాజిక ఉద్యమాలు

• కులవ్యవస్థలో ఓ 50 సంవత్సరాల కిందటికి ఇప్పటికీ చాలా తేడా ఉంది. సామాజిక సంస్కరణ ఉద్యమాలు, ఆర్య సమాజం కులవ్యవస్థను ఖండించాయి. వీటితో పాటు అనేక ఉద్యమాలు కులం మార్పుల్లో చాలా కీలకపాత్ర పోషించాయి. మహాత్మా జ్యోతిబా పూలే ఆరంభించిన సత్యశోధక్ సమాజ్ ఉద్యమం, అస్పృశ్యతకు, కులవ్యవస్థకు వ్యతిరేకంగా పోరాడిన బీఆర్ అంబేడ్కర్ ఆరంభించిన అంబేడ్కరేట్ ఉద్యమం, తమిళనాట వచ్చిన ఆత్మగౌరవ ఉద్యమాలు (రామస్వామి నాయకర్ సారథ్యంలో), కేరళలో శ్రీనారాయణ గురు ధర్మపరిపాలన ఉద్యమం, దళిత్ పాంథర్స్ ఉద్యమం (మహారాష్ట్ర), బహుజన్ సమాజ్ ఉద్యమం (ఉత్తర్‌ప్రదేశ్) ఫలితంగా కూడా కులవ్యవస్థలో మార్పులొచ్చాయి.

కులవ్యవస్థలో మార్పులకు కారణాలు..

* బ్రిటిష్ వారు ప్రవేశపెట్టిన పాశ్చాత్య విద్య
* సాంకేతిక పరిజ్ఞానం
* నగరీకరణ, పారిశ్రామికీకరణ
* సాంఘిక శాసనాలు
* సామాజిక ఉద్యమాలు
* ఆధునిక విద్యావ్యాప్తి
* వివిధ చట్టాలు

• ”దేశంలో ఆర్థిక, రాజకీయ, సామాజిక, శాస్త్ర-సాంకేతిక రంగాల్లో మార్పులొచ్చాయి.. వాటి ప్రభావం కులవ్యవస్థపై, కుల ప్రకార్యాలపై ప్రత్యక్షంగా లేదా పరోక్షంగా ఉందన్నది ఎం.ఎన్. శ్రీనివాసన్, కేట్కర్, హట్టన్ డేవిడ్ జి. మాండెల్‌బమ్, ఎస్.సి. దూబేలాంటి సామాజిక శాస్త్రవేత్తల అభిభాషణ.”

 

APPSC | TSPSC Group II Paper I సామాజిక మినహాయింపు – మతం

”మత ఆవిర్భావానికి సంబంధించిన అనేక సిద్ధాంతాలున్నాయి. అందరూ ఏకీభవించే మత ఆవిర్భావ సిద్ధాంతం ఏదీ లేనప్పటికీ ఆదిమ మతం ప్రకృతి ఆరాధనతో మొదలైంది. ప్రకృతి వల్ల కలిగే భయాలు లేదా మద్దతు ఆధారంగా మతప్రక్రియలు ప్రారంభమయ్యాయి.”
మతం.. మన సమాజంలో ఒక ప్రాధాన్య అంశం. భారతదేశం లౌకిక దేశం.. మతస్వేచ్ఛను హక్కుగా ప్రసాదించింది రాజ్యాంగం. ఇలాంటి మతానికి సంబంధించిన భావనలు, రాజ్యాంగంలోని అంశాలపై అవగాహన అవసరం. టీఎస్‌పీఎస్సీ అభ్యర్థులకు సామాజిక మినహాయింపు / వెలి (సోషల్ ఎక్స్‌క్లూజన్) విభాగంలో మతం ఒక అధ్యయన అంశం.
మానవుడి ఆధ్యాత్మిక ఆలోచనలకు సంబంధించిన సాంఘిక నిర్మితే మతం. ఇది అలౌకిక అంశాల పరిజ్ఞానానికి సంబంధించింది. దైవారాధనలోని వైవిధ్యాలే మతాల మధ్య విభిన్నతకూ కారణం. పుట్టుక, చావు, పాపం, పుణ్యం వంటి అనేక అంతుచిక్కని అంశాలకు ప్రత్యేక పరిష్కార మార్గాలను అందిస్తుంది. వ్యవస్థీకృతమైన విశ్వాసాలు, సాంస్కృతిక వ్యవస్థలు, విశ్వం, జీవి పుట్టుక, కొనసాగింపు వంటి అంశాలతో ముడిపడిన సాంఘిక రూపం మతం.
లౌకిక దేశం మనది..
రాజ్యాంగ ప్రవేశికలో భారత దేశాన్ని ‘లౌకిక’ దేశం అని స్పష్టంగా పేర్కొన్నారు. అందువల్ల భారతదేశానికి అధికార మతం అంటూ ఏదీ లేదు. రాజ్యాంగంలో మతస్వేచ్ఛను ఒక ప్రాథమిక హక్కుగా గుర్తించడం వల్ల ప్రజల మనోభావాలకు ‘మతం’ కోణంలో పూర్తి మద్దతు ఇచ్చిందనే చెప్పవచ్చు.
ఆర్టికల్-25: మతస్వేచ్ఛకు పూర్తి మద్దతిస్తున్న ఆర్టికల్ ఇది. రాజ్యాంగ ప్రవేశికలో పేర్కొన్న లౌకికత్వానికి మూల పునాది ఈ ఆర్టికల్ అని చెప్పవచ్చు. ‘ఒక వ్యక్తి తన అంతరాత్మ ప్రబోధం మేరకు ఏ మతాన్నైనా విశ్వసించవచ్చు, ఆరాధించవచ్చు, ప్రచారం చేసుకోవచ్చు’ అని పేర్కొంది. మతం విషయంలో రాజ్యం ప్రామాణికత ఏమిటో చెప్పినట్లయింది.

ఆర్టికల్-26: ‘మత సంస్థలు తమ మతం కోసం ఆస్తిపాస్తులు వంటి ప్రత్యేక ఏర్పాట్ల’కు రాజ్యాంగం అంగీకరిస్తుంది.
ఆర్టికల్-27: మత సంస్థల ఆదాయంపై పన్నులు విధించకూడదు. తద్వారా ప్రభుత్వం మతాల వల్ల వివక్ష, అసమానత్వం ప్రదర్శించి నియంత్రించకుండా చర్యలు తీసుకున్నారు.
ఆర్టికల్-28: ప్రజలకు విద్య అవసరాన్ని గుర్తిస్తూ.. విద్యను పొందే క్రమంలో ‘మతం’ ఒక అవరోధం కాకూడదనే భావనతో మతం ఆధారంగా విద్యాలయాల్లో ఎవరి ప్రవేశాన్నీ నిషేధించకూడదు అని ఈ ఆర్టికల్‌లో స్పష్టంగా పేర్కొనడం ద్వారా ప్రజల మనోభావాలకు రాజ్యాంగం పెద్దపీట వేసింది.

ఆర్టికల్-29, 30: వీటి ద్వారా ‘సాంస్కృతిక విద్యా హక్కు’ను ప్రాథమిక హక్కుగా గుర్తించారు. సాంస్కృతిక పరిరక్షణ కోణంలో అల్పసంఖ్యాక వర్గాల మతాన్ని గౌరవించారు.
వివాదాలు
ఆచారాలు – సంప్రదాయాలు
మతపరమైన ఆచారాలు, సంప్రదాయాలు, ఇతర కారణాల వల్ల మొత్తం జనాభాలో హిందువుల వృద్ధిరేటు తగ్గింది. ముస్లింల వృద్ధిరేటు పెరిగింది.
2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం హిందువుల జనాభా వృద్ధిరేటు 16.8 శాతంగా ఉంది. ముస్లింల జనాభాలో ఇది 24.6 శాతంగా నమోదైంది.
మత నిబంధనలు, రాజకీయ లక్ష్యాల నేపథ్యంలో.. ఒక మతవర్గం తమ జనాభాను నియంత్రించడం లేదనే వివాదం తలెత్తింది. దేశ ఆర్థిక పరిస్థితి దృష్ట్యా జనాభా నియంత్రణ అనేది అన్ని మతాల లక్ష్యంగా ఉండాలని భావిస్తుండటంతో.. తాజాగా ప్రకటించిన ఈ వృద్ధిరేట్లు వివాదానికి మూలకారణంగా నిలిచాయి.
మైనార్టీలంటే ఎవరు?
మైనార్టీల నిర్వచనంపై గతంలో సుప్రీంకోర్టు ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నించినప్పటికీ.. ఇప్పటికీ దీనిపై స్పష్టత లేదు. రాజ్యాంగంలో మైనార్టీల రక్షణ, అభివృద్ధి చర్యలకు నిర్దేశాలున్నాయి. మైనార్టీలుగా ఎవరిని పరిగణించాలనే విషయంలో సరైన ప్రామాణికత లోపించింది. మతం కోణంలో మైనార్టీల సంరక్షణకు రాజ్యాంగంలోని 25 నుంచి 30 ప్రకరణలు ఉపకరించాయి. భాషా ప్రాతిపదిక మైనార్టీలకు రక్షణల గురించి ఆర్టికల్ 350 (ఎ)లో ప్రస్తావించారు.

‘మైనార్టీ’ అనే ప్రాతిపదికను ‘హిందూయేతర’ అనే కోణంలో చూస్తూ పాలన నిర్ణయాలు కొనసాగడం కూడా విమర్శలకు తావిస్తోంది. ‘మైనార్టీల’ పేరుతో ఒక సామాజిక వర్గం మాత్రమే అధిక ప్రయోజనాలు పొందుతోందనే విమర్శ కూడా వివాదంగా ఉంది.
మత మార్పిడులు
హిందూ సామాజిక చట్రంలోని కుల వివక్ష, మరికొన్ని సామాజిక కారణాల వల్ల ‘మత మార్పిడులు’ కనిపిస్తున్నాయి. రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్-25 ప్రకారం అంతరాత్మ ప్రబోధం మేరకు మతమార్పిడి రాజ్యాంగబద్ధమే అని రెవరెండ్ ఫ్రాన్సిస్ వర్సెస్ స్టేట్ ఆఫ్ మధ్యప్రదేశ్ కేసులో సుప్రీంకోర్టు పేర్కొంది. అయితే మత మార్పిడులు ‘బాహ్య ప్రలోభాల’ ద్వారా జరగకూడదని స్పష్టం చేసింది.
భారతదేశంలో ప్రధానంగా మతమార్పిడులు హిందూమతం నుంచి క్రైస్తవ, ఇస్లాం మతాలకు జరుగుతున్నాయి. దక్షిణ భారతదేశంలో క్రైస్తవ మతం వైపు ఈ మార్పిడులు అధికంగా జరుగుతున్నాయి. ఫలితంగా హిందూమతం దాడులకు గురవుతోందనే అభిప్రాయం హిందూ అతివాదులు, సనాతనవాదుల్లో ఏర్పడింది.
కారణాలు..
* బలహీన వర్గాల్లోని పేదరికం.. ప్రత్యేకించి షెడ్యూల్డ్ కులస్థులు, అగ్రవర్ణాల్లోని పేదలు మతం మార్చుకుంటే వచ్చే బాహ్య ప్రయోజనాల పట్ల ఆకర్షితులవుతున్నారు.
* హిందూ సామాజిక చట్రంలోని కుల వివక్ష కూడా మత మార్పిడులకు కారణం. కులవ్యవస్థ చివరికి ఆధ్యాత్మిక విషయాల్లో కూడా తమకు సరైన మద్దతు ఇవ్వడంలేదని భావించి కొందరు మతమార్పిడుల వైపు దృష్టి సారిస్తున్నారు.
* అగ్రకులాల్లోని కొంతమందిలో పెరిగిన హేతుబద్ధత.. సొంత మతంలోని లోపాలను గమనించి మతమార్పిడి వైపు మొగ్గు చూపుతున్నారు.
* కుటుంబ వ్యవస్థలోని వివక్ష కూడా మహిళలను మతమార్పిడి వైపు దృష్టి సారించేలా చేస్తోంది. మధ్యయుగ కాలంలో భక్తి ఉద్యమం వైపు మొగ్గు చూపినట్లే ఆధునిక కాలంలో మతమార్పిడి వైపు ఆసక్తి చూపుతున్నారు.
* బ్రిటిష్ వారి కాలం నుంచి సేవాతత్పరతను ప్రదర్శిస్తూ.. ఇతర మతస్థులను ఆకర్షించడం ద్వారా క్రైస్తవ మత మార్పిడులు ఎక్కువగా జరుగుతున్నాయి.
* తమ ప్రత్యేకతను ప్రదర్శించేందుకు, తమ మతంలో ఇతరుల కంటే విభిన్నతని ప్రదర్శించేందుకు కుటుంబాలు, కులాలవారీగా మత మార్పిడులు జరిగాయి.
* రాజ్యంగ బద్ధంగా, చట్టబద్ధంగా అనుకూలత ఉండటం వల్ల కూడా మతమార్పిడులు సులభమయ్యాయి.
* కొన్ని మత సంస్థలు నేరుగా ఇతర మతాలను లక్ష్యంగా చేసుకుని వాటిలోని లోపాలను ఎత్తిచూపుతూ ప్రచారం చేయడం వల్ల కూడా మత మార్పిడులు భారీగా జరుగుతున్నాయి.
* ఉపాధి కల్పన, జీవన భత్యాలు వంటి ఆకర్షణలు ఇస్తున్న మతాలు మతమార్పిడులుకు కారణం అవుతున్నాయి.
తెలంగాణ ప్రభుత్వ నిబద్ధత
తెలంగాణ ప్రభుత్వం లౌకికత్వానికి నిబద్ధత చూపిస్తూనే మైనార్టీ వర్గాల అభివృద్ధి కోసం ప్రత్యేక చర్యలు చేపట్టింది.
1. స్వయంప్రతిపత్తి ఉన్న ఉర్దూ అకాడమీని తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసింది. ఉర్దూ అకాడమీ కింది విధులను నిర్వహిస్తుంది..
* ఉర్దూ భాష పరిరక్షణ, అభివృద్ధి.
* కంప్యూటర్ విద్యలో వృత్తిపరమైన శిక్షణ.
* ప్రభుత్వ పథకాలపై ముస్లిముల్లో చైతన్యం తీసుకురావడం.
* ఉర్దూ ఘర్, షాదీఖానాల ఏర్పాటు.
* కొత్త హజ్‌హౌస్‌ల ఏర్పాటు
2. అజ్మీర్‌లోని హజ్రత్‌బాబా మొయినుద్దిన్ చిస్తీ గలీబ్ నవాబ్ దర్గా వద్ద తెలంగాణ ముస్లింల కోసం రూ. 5 కోట్లతో ఫెసిలిటీ సెంటర్ ఏర్పాటు.
3. స్టేట్ మైనార్టీ కార్పొరేషన్ ఏర్పాటు. ముస్లిం విద్యార్థుల్లో విద్యా నైపుణ్యాలను పెంచేందుకు ఈ కార్పొరేషన్ ద్వారా ప్రత్యేక ఆర్థిక సహాయం అందజేస్తారు. ప్రీ మెట్రిక్, పోస్ట్ మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్పులు ఇవ్వడం లాంటి సహాయ కార్యక్రమాలను చేపడుతుంది. 2014-15 సంవత్సరానికి తెలంగాణ ప్రభుత్వం రూ. 20 కోట్లు కేటాయించింది.
4. తెలంగాణ రాష్ట్ర క్రిస్టియన్ ఫైనాన్స్ కార్పొరేషన్ ఏర్పాటు. తెలంగాణ ప్రభుత్వం రూ. 10 కోట్లు కేటాయించింది. క్రైస్తవులకు విద్య, ఉపాధి విషయంలో తగిన మద్దతు ఇచ్చే లక్ష్యంతో దీన్ని ఏర్పాటు చేసింది.
5. వక్ఫ్‌బోర్డు ఏర్పాటు చేయాలని తెలంగాణ ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. దీని కాంపిటెంట్ అథారిటీగా మైనార్టీ సంక్షేమ శాఖ కార్యదర్శి సయ్యిద్ హుమర్ జలీల్, సీఈవోగా అసదుల్లాను నియమించింది.